DIŞ TİCARET MEVZUATI
ve
ÜLKEMİZ İTHALAT İHRACAT
UYGULAMA ESASLARI
Giriş
Ticaret, belli bir bedel karşılığında mal ve hizmetin el değiştirmesi veya kullanıma sunulmasıdır. Konu Dış Ticaret olduğunda ise, mal ve hizmetin bu kerre ülkeler arasında ve belli bir döviz cinsi üzerinden el değiştirmesi ve/veya kullanıma sunulmasıdır.
Bundan da anlaşılacağı üzere, satılan mal ve verilen hizmetler karşılığında ülkeye döviz girişi, gelen mal ve alınan hizmetler karşılığında da döviz çıkışı olmasıdır. Bu nedenle, dış ticaret olarak tanımlanan ithalat ve ihracat hareketleri her ülkenin ödemeler dengisinde önemli yer alır.
İhracat ve İthalat rakamlarının arasındaki farkın diğer bir ifadeyle ticaret dengesinin ülke lehine olması, o ülkenin ekonomik bakımdan güçlü olması demektir. Bu nedenle de devletler dış ticaret ödemeler dengesini sağlamak amacı ile diş ticaret hakkında önemli kararlar alırlar.
Her ülkenin kendi ekonomik yapısına göre belirlemiş olduğu dış ticaret rejimleri birbirinden farklı olması nedeniyle, uluslararası mal ve hizmet hareketleri her ülkede farklı işlem ve formalitelerle yürütülür. Bu farklı uygulamalar, uluslararası itilafların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Bu nedenle, Dış Ticaret Mevzuatını;
§ Dış Mevzuat
§ İç Mevzuat
olmak üzere iki aşamalı olarak incelenmesi gerekmektedir.
DIŞ MEVZUAT
Uluslararası Dış Ticaret İlişkilerini yönlendirir. Olası bir dış ticaret işleminde, birçok kurum ve kuruluşların hizmetlerinden faydalanılır ve bunlara çeşitli ödemeler yapılır. Örneğin; mal ve hizmeti satın almak için üreticilere, bunları alıcıların bulunduğu yere taşımak için nakliyecilere, taşıma sırasında ortaya çıkabilecek olası rizikolara karşı sigorta şirketlerine, hizmetlerinden faydalanılan bankalara ödemelerde bulunulur.
Faydalanılan hizmetler ve bunlar karşılığında yapılan ödemeler açısından iç ve uluslararası ticarette önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu alanda çıkan sorunlar çoğu kez iç ticarette çıkan sorunlara benzememekte ve çözümleri de daha güç olmaktadır. Bu da dış ticarette bir takım aksamalara neden olarak ithalatçı ve ihracatçının zarara uğramasına sebebiyet vermektedi..
Bu aksaklıkların giderilmesi ve dış ticarette kural ve kavramların yeknesak hale getirilmesi için MİLLETLER ARASI TİCARET ODASI ( INTERNATIONAL CHEMBER OF COMMERCE “ICC”) tarafından yeknesak kurallar belirlenmiştir.
Bu kurallar broşürler halinde yayınlanmakta ve bu yayınlar günün şartlarına göre revize edilmektedir.
Bu yayınlar;
Vesikalı Krediler İçin Yeknesak Teamüller ICC 500
Tahsiller İçin Yeknesak Teammüller ICC 522
Teminat Akreditifleri (Stand-by L/C) Teamüller ICC 325
İncoterms 2000- Teslim Şekilleri ICC 460
Bankalar Arası Rambursmanlar ICC 525
Teminat Mektupları ICC 458
Bu tür yayınlarla ICC değişik konuları tüm ülkelerin uymaya mecbur oldukları ana kurallara bağlanmaktadır.
DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER
1- TİCARİ BELGELER
2- RESMİ BELGELER
3- TAŞIMA BELGELERİ
4- SİGORTA BELGELERİ
5- FİNANSMAN BELGELERİ
1- TİCARİ BELGELER ( İhracatçıIlar tarafından düzenlenen belgeler)
1.1. PROFORMA FATURA (Proforma Invoice)
Satıcının alıcıya gönderdiği bir satış teklifidir. Belirtilen mal ve hizmetin cinsini, birim fiatını, meblağını, teslim şeklini, ödeme şartlarını ve gerekli diğer bilgileri içerir. İçeriği alıcı tarafından uygun bulunduğu taktirde alıcının verdiği sipariş üzerine proforma fatura kesin satış faturasına / ticari faturaya dönüştürülür.
1.2. TİCARİ FATURA ( Commercial Invoice)
Proforma faturaya, siparişe veya sözleşmeye istinaden satıcı tarafından düzenlenen satış faturası olup, mal ve hizmetin satıldığını belgeler.
Ticari bir faturada olması gereken önemli hususlar:
§ Düzenlendiği dilde – Fatura- başlığı
§ Faturanın tarihi
§ Satıcının ve Alıcının isim/ünvan/adresleri
§ Mal/Hizmet cinsi
§ Mal veya Hizmetin birim fiatı/miktarı/tutarı
§ Malların ağırlığı,ebatları,miktarı
§ Malların menşei
§ Ödeme Şekli
§ Teslim Şekli (FOB-CİF vs)
§ Yükleme boşaltma yerleri
§ Navlun ve sigortaya ilişkin maliyet ayrıntıları
§ Düzenleyenin imzası ( MTO 500 sayılı Bröşür’ün 37. Maddesi gereğince faturaların imza zorunluluğu olmamakla birlikte, Ülkemiz yasaları gereği söz konusu belgenin imzalı olması zorunludur.)
Ayrıca, alıcının özel isteği veya ilgili ülkenin mevzuatı gereği konacak diğer bilgi ve beyanları içerebilmektedir.
1.3 ÇEKİ LİSTESİ (Weight List)
Ticari faturalarda da belirtilen malların bürüt/net ağırlığına ilişkin bilgilerin satıçı veya şarta göre üçüncü şahıslar tarafından ayrı bir belge ile beyan edilmesidir. Ambalajları parçalı olan sevkiyatlarda tek tek parça ağırlıklar da gösterilir. TIR ve vagonla yapılan taşımada otomatik tartı cihazlarından çıkan tartı fişleri çeki listesi yerine geçer.
1.4 KOLİ/AMBALAJ LİSTESİ ( Packing List)
Bu belgeler, malın ambalajlama (paketleme), kutulama, sandıklama balyalama ve benzeri türdeki tasnif işlemlerinin her bir parça ambalajın içerisinde yer alan malların detaylı olarak tanımlandığı, listelendiği belgedir. Malların, gümrük idarelerinde teslim alınma aşamasında kolaylık sağlar.
1.5 GÖZETİM BELGESİ ( Certificate of İnspection)
Alıcı, satıcı ile yaptığı anlaşma kapsamında malların siparişe uygun olarak kendisine gönderildiğini veya anlaşmaya uygun olarak uretildiği konusundan emin olmak için bu raporu hazırlanmasını ister. Bu rapor, uluslararasında kabul görmüş bağımsız kuruluşlar tarafından hazırlanmakta olup, bir malın sözleşmeye uygun olarak üretildiğini veya yüklendiğini belirten gözetim firması kendi riskini ortaya koyar.
Bir malın gözetimi her türlü mal için yapılmakla beraber, malın üretimden ambalaja ve nakliye aracına yüklenme aşaması süreci dahil yapılabilmektedir.
Bu raporun hazırlanması ile ilgili yapılan masraflar yapılan anlaşmada aksine bir hüküm yoksa satıcıya aittir.
2- RESMİ BELGELER ( Resmi kuruluşlar tarafından düzenlenen belgeler)
2.1 DOLAŞIM BELGELERİ ( Movement Certificate ATR, ATR3/EUR1)
Dolaşım belgeleri, ülkeler arasındaki ticaret anlaşmaları gereğince kullanılan ve özellikle gümrük vergilerinin hesaplanmasında birtakım indirimi veya muafiyeti sağlayan belgelerdir. İhracatçılar tarafından Ticaret odasından temin edilip Gümrük Müdürlüğüne onaylatılır.
AET ( Avrupa Ekonomik topluluğu)‘na tam üye ülkeler arasında dolaşım belgelerinden T2L belgesi kullanılır.
ATR dolaşım belgesi Türkiye veya topluluğa üye ülkeler menşeli veya bu ülkelerde serbest dolaşımda olan üçüncü ülkeler menşeli mallar için düzenlenir. Düzenleme tarihinden itibaren 4 ay içinde ilgili giriş gümrüğüne ibraz edilmelidir.
ATR DOLAŞIM BELGESİ KULLANILAN ÜLKELER : TÜRKİYE, ALMANYA, AVUSTURYA, BELÇİKA, DANİMARKA, FİNLANDİYA, FRANSA, HOLLANDA, İNGİLTERE, IRLANDA, İSPANYA, İSVEÇ, İTALYA, LÜKSEMBURG, MONOKO, PORTEKİZ YUNANİSTAN
EUR-1 Dolaşım Belgesi, Türkiye ile EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ülkeleri arasında bu ülke menşeli malların satımında ihracatçı tarafından düzenlenir. İhracatçı ülke gümrüklerince vize edildiği tarihten itibaren 4 ay içerisinde ithalatçı ülke gümrüklerine ibraz edilmesi gerekir.
EUR.1 EFTA ÜLKELERİ : İSVİÇRE, İZLANDA, LIECHTENSTIEN, NORVEÇ
İKİLİ ANLAŞMA GEREĞİ EUR.1 VERİLEN ÜLKELER: İSRAİL, ROMANYA, MACARİSTAN, LİTVANYA, ESTONYA, SLOVAK CUM. ÇEK CUM., BULGARİSTAN
2.2 MENŞE ŞAHADETNAMESİ ( Certificate of Origin)
Bu belge, Malların menşeini yani imal edildikleri ülkeyi gösteren, bunun yanısıra bazı ülkelerden ithal edilen mallara indirimli gümrük vergisi için ithalat aşamasında gümrüğe ibrazı gereken, genellikle yerel ticaret odalarınca onaylanan bir belge olup, ABC olmak üzere 3 nüsha olarak düzenlenmektedir.
2.2. ONAYLI FATURA (Certified/legalized invoice)
Bazı ülkelerin ithalat mevzuatında, ithal aşamasında gümrüklere ibraz edilecek orjinal faturaların ithalat yaptıkları ülkedeki konsolosluklarınca onaylanmış olması zorunluluğu getirilmiştir. Söz konusu onay, malın ihraç fiatının cari piyasa fıyatlarına uygunluğunu ithal ülkesinin konsolosu tarafından kontrol edildiğini belgeler.
2.3 SAĞLIK VE VETERİNER SERTİFİKALARI (Health/Sanitery/ Phytosanitery Certificate, Veterinary Certificate)
Gıda maddeleri, deri, et, canlı hayvan ve bazı ambalaj maddeleri alım-satımında alıcı tarafından istenen bu maddelerin mikrop, bakteri, haşerat vs. den arınmış durumda olduğunu, tüketime uygun bulunduğunu beyan eden, sağlık mercilerince onaylanan resmi nitelikli belgelerdendir.
2.4. HELAL BELGESİ ( Halal Certificate)
Müslüman ülkelerin yaptıkları et ithalatında alıcılar tarafından talep edilen bir belge olup, kesimlerin islam dini kurallarına göre yapıldığını belgeler. Yerel müftülüklerce düzenlenir.
2.5. ANALİZ BELGESİ ( Certificate of Analysıs)
Bu belgeler genellikle kimyevi maddeler türündeki malların oluşumunu sağlayan elementlerin isim, oran ve miktarının gösterildiği belgelerdir. Bu belge direkt imalatçı tarafından veya bağımsız bir laboratuar kanalıyla da düzenlenebilir.
2.6 RADYASYON BELGESİ ( Radiation Certificate)
İhraç ülkesindeki tarım ürünlerinin kabul edilebilir oranda veya hiç radyonsuz olduğunu beyan eden belge olup, ihraç ülkesindeki yetkili mercilerce (atom enerjisi komisyonu) düzenlenir.
3- TAŞIMA BELGELERİ
Taşıma Belgeleri;
§ Malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir makbuz,
§ Yükleten ile taşıyıcı arasında yapılan bir sözleşme,
§ Malı temsil eden ve mallar üzerinde tasarruf hakkı veren kıymetli evrak,
hükmünde incelenebilir.
Konişmentolar emre ve nama, diğer taşıma belgeleri ise nama düzenlenir.
Konişmentolar, gönderilenin, yükletenin ve emre (to order) olarak düzenlenebilir. Bu şekilde düzenlenen konişmentolardaki haklar ciro yoluyla, ciro edene gecer. Nama düzenlenen taşıma belgeleri ciro yoluyla değil temlik edilmek suretiyle (Taşıma acentasına verilecek talimatla) alıcısına teslim ettirilebilir.
A- DENİZ KONİŞMENTOSU ( Marine/Ocean Bill of Lading)
Bu belge gemi şirketinin veya onun yetkili acentasının veya yükleme limanında acentası yoksa gemi kaptanın malı yükletene verdiği, emre/ nama düzenlenebilen ve belge konusu malların yükleme limanından, boşaltma limanına kadar taşınmak ve alıcıya teslim edilmek üzere teslim alındığını gösterir bir taşıma belgesidir. Taşıyıcı, bu tip konişimento ile malları teslim aldığı halleriyle, götürecekleri yerde teslim alacak yetkililere teslim edeceği hususunda taahhütte bulunmaktadır.
Bu belge malın mülkiyetini temsil eder ve belgenin ciro edilmesi ile mal el değiştirir.
Konişimentolar, makbuz ve navlun sözleşmesi özelliklerinin bulunması nedeniyle, Mal gemi şirketince önce teslim alınmakta, daha sonra da gemiye yüklenmektedir. Teslim alma ve yükleme eylemleri aynı anda yapılabildiği gibi farklı zamanlarda da yapılabilir.
§ Malların teslim alındığını gösteren konişmento “TESELLÜM KONİŞMENTOSU“ ( Received for shipment B/L),
§ Doğrudan yükleme eylemini belgeleyen konişmento ise, “YÜKLEME KONİŞMENTOSU“ ( On board B/L)
olarak anılır.
İlk aşamada malların teslim alındığını belgelemek amacıyla düzenlenen “TESELLÜM KONİŞMENTOSU“ malların yüklendiğini belirtmediğinden malların alıcısı için makbul bir konişmento değildir. Zira alıcı, sipariş ettiği malı temsil eden konişmentonun satıcı tarafından bankaya ibrazı anında malın yüklenip kendisi adına yola çıktığından emin olmak ister. Bu nedenle alıcılar, malın yüklenip kendisi adına yola çıktığını belirten türde olan “YÜKLEME KONİŞMENTOSU“ nu tercih ederler.
Tesellüm Konişmentoları;
§ Malların yüklendiği (Shipped on board) ve gemi adının belirtilmesi,
§ Yükleme tarihi konulması,
§ Gemi şirketi veya acentasının veya kaptanın kaşesi, imzası ilave edilmesi,
halinde, YÜKLEME KONİŞMENTOSU niteliğine dönüşür.
Konişmentoların birden fazla orjinal nüshalı olarak düzenlenmesi, yükletenin talebine göre gerçekleşir.
Yükletenin isteğine göre düzenlenen orjinal ve suret adetleri konişmentoda kayıtlıdır. Orjinal ve suretler 5/5, 3/3, 2/2 1/1 v.b şeklinde ifade edilirler.
En yaygın kullanılan: 3/3 = 3 orijinal, 3 non-negotiable (ciro edilemez) kopya şeklinde olanlardır.
CİRO ( Endorsement):
Konşimentolar;
§ Doğrudan alıcı banka emrine,
§ Satıcı banka ( İhbar/görevli banka) emrine,
§ -to order- (yanlızca emre),
olarak düzenlenebilir.
Konişmento satıcı banka adına düzenlenmesi halinde, banka, konişmentoyu alıcının bankası (amir banka) adına cirolayarak gönderir.
Konşimentonun “to order“ (yanlızca emre) olarak düzenlenmiş olduğu durumlarda, konşimentoda malların kimin emrine olduğu ismen belirtilmez, yükletenin emrine olduğu kabul edilir. Bu nedenle, “to order“(emre) konişmentoların yükleten tarafından beyaz ciro (blank endorsement) yapılmak suretiyle, başka bir ifade ile yükletenin yalnızca ismini yazıp imzasını atarak, konişmento’nun “hamiline düzenlenmiş“ konişmentoya dönüştürülmesi gerekir. Bu durumda, konişmento kimin elinde ise mallar da onun mülkiyetinde demektir.
Konişmento ciroları tam veya beyaz ciro olarak konişmentoların arka yüzüne yapılır.
TAM CİRO:
DELIVER TO THE ORDER OF
------------------------------------
(Devredilenin adı, soyadı, unvanı)
---------------------------------------
(Devredenin adı, soyadı/kaşe,unvan isim, imzası,)
BEYAZ CİRO İSE;
Yalnızca devredenin imzalanası ile yapılır.
Emre düzenlenen konişmentolarda, hamilin mallarını teslim alabilmesi için orjinal nüshalardan birisini taşıyıcıya ibraz etmesi yeterlidir. Malların hamili banka olarak belirtilmiş ise, banka bu tür konişmentoyu alıcısı adına ciro ederek teslim eder. Firma bu konişmentoyu taşıyıcıya ibraz ederek ordinosunu alır ve mallarını gümrükten çeker.
Emre yazılı konişmentolar, beyaz ciro ile “hamiline konişmento“ olarak işleme alınabilirler.
DENİZ KONİŞMENTOLARINDA BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR;
1- Yükleme ve boşaltma yeri, limanı belirtilmelidir.
2- Taşımacı veya yetkili acentasının adı, soyadı, unvanı bulunmalıdır.
3- Gemi kaptanı veya adına hareket edecek acenta/temsilci adı/unvanı/imzası olmalıdır.
4- Konişmento, düzenleyen tarafından imzalanmış veya tasdiklenmiş olmalıdır.
5- Gemiye alınan malların, olcüsü, miktarı, tartısı, nitelikleri belirtilmiş olmalıdır.
6- Düzenlendiği yer ve tarih bulunmalıdır.
7- Navluna ilişkin açıklama ve şartlar yer almalıdır.
8- Teslim şekli belirtilmiş olmalıdır.
9- Düzenlendiği nüsha sayısı belirtilmiş olmalıdır.
10- Geminin adı ve ait olduğu ülke belirtilmiş olmalıdır.
A-a) Ciro edilemez nitelikli Deniz Taşıma Senedi ( Non-Negotiable Sea Waybill):
Bu tür belgeler Konişmento niteliğinde olmayan, malı temsil etmeyen ve mal üzerinde mülkiyet hakkı vermeyen gemi ile yapılacak taşımacılıkta taşıyıcı acentası veya kaptan veya temsilcisi tarafından yükletenin talebi üzerine düzenlenen belgelerdir. Bu dökümanlar kıymetli evrak hükmünde olmayan senet nitelikli belgeler olup, nama düzenlenir. Bu nedenle de ciro edilme kabiliyetleri yoktur. (MTO 500 Buroşürünün 24. Maddesi)
A-b) Kısa Konişmento (Short From/Blank/Back Bill Of Lading):
Bu taşıma belgelerinde tüm taşıma şartlarının bir kısmı veya tamamı Konişmento üzerinde gösterilmez. Akreditifli işlemlerde bankalar kısa/arkası boş konişmentoları aksine bir hüküm olmaması halinde MTO 500/23.a maddesi gereği reddedemezler. Bu tip konişmentolar, taşıyıcı veya acentası tarafından düzenlenmiş tam takım ve yükleme konişmentosu niteliğinde düzenlenmiş olması halinde pratikte yaygın olarak kullanımlarını sağlar.
A-c) Düzgün Hat Konişmentosu ( Liner Bill of Lading):
Bu belgeler aynı hat üzerinde sefer yapan ve uğrayacağı limanlar ile taşıma ücretleri belirlenmiş gemiler tarafından düzenlenen, ciro kabiliyetleri olmayan konişmento türlerindendir. Aynı hatta çalışan gemi şirketleri birliği, yükleme, boşaltma, istifleme konularında belirledikleri ücret tarifesine “ Liner Terms“ denir.
A-d) Kombine Taşıma Belgesi ( Multimodal Transport Documents)
Bu belgeler malın teslim alındığı yerden, teslim edileceği yere kadar en az iki değişik taşıma aracının kullanılması halinde tanzim edilir. Kombine Taşıma Belgesinde, yükleme limanı yerine malların teslim alındığı yer, boşaltma limanı yerine de malların en son teslim edileceği yer yazılır. Malların teslim alındığı yerden varış yerine kadar taşınacağı taahhüt edildiğinden yükleme belgesi olarak değil teslim belgesi niteliği taşırlar. Bu belgeler taşıma acentalarınca düzenlenir. Bu belgedeki taşıma acentaları malın teslim alınışından, teslim edilene kadar oluşabilecek hertürlü zararı tazmin etme yükümlülüğü taşırlar. Bu belgeler, Deniz Konişmentoları gibi malların mülkiyetini temsil eden, ciro kabiliyetleri bulunan kıymetli evrak niteliğinde belgelerdir.
A-e) Baştan Başa Konişmento (Through Bill Of Lading):
Bu konişmentolar, çok araçlı taşımacılıkta kullanılır. Gemi şirketi veya yetkili acentası tarafından tanzim edildiklerinden, gemi yoluyla taşımayı da kapsaması gereklidir. Taşıyıcının sorumluluğu yalnızca deniz taşımacılığı sırasında meydana gelebilecek hasarların tazmini ile sınırlı olup, malların limana getirilmesi esnasında oluşabilecek zararlardan taşıyıcı sorumlu değildir. Bu belgeler en az iki araçlı taşımacılıkta da kullanılabilir.
TEMİZ KONİŞMENTO ( Clean B/L) :
Malların dış görünüş itibariyle iyi durumda teslim alınarak yüklendiğini gösteren konişmentolardır. Malların gemiye yüklenmesine müteakip konişmentoya “ CLEAN“ ibaresi kaydedilir. Malların veya ambalajların hatalı/kusurlu olduğuna dair bir ibare taşımayan“ ON BOARD“ konişmentolar, “CLEAN ON BOARD“ kaydını taşımasalar dahi temiz konişmento olarak işleme alınır.
BAYAT KONİŞMENTO ( Stale documents / B/L):
Konişmento’nun yükleme tarihini takip eden en kısa sürede bankaya ibraz edilmesi gerekir. Aksi taktirde, mallar varış yerine gelmiş olmasına rağmen konşimento yeterli bir süreden önce alıcının eline ulaşamayacağından geçikme masrafına (demurrage) neden olur.
Akreditifli ödemelerde, yükleme tarihinden itibaren 21 gün içinde bankaya ibraz edilmeyen konişmentolar bayat ( stale) konişmento olarak nitelendirilir ve rezerv konusu olur. Bayat konişmentonun bankaca kabul edilebilmesi için ya bu rezervin alıcı tarafından kaldırılması ya da bayat konişmentonun kabul edildiğinin akreditifte peşinen belirtilmiş olması gerekir.
NAVLUN ( Freight) :
Taşıma hizmeti karşılığında gemi şirketi/ nakliyeci firmaya ödenen ücrete navlun denir. Teslim şekline göre, navlun satıcıya veya alıcıya ait olabilir. Duruma göre navlun peşin ödendiği “Freight prepiad“ varış yerinde ödeneceği “Freight payable at destinatıon/frieght collect“ şeklinde ibarelerle konşimento üzerinde gösterilir.
NAVLUN SÖZLEŞMESİ ( Charter Party):
Navlun sözleşmesi, taşıyan ile taşıtan arasında yapılan bir anlaşma olup, bu sözleşmede belirli bir ücret karşılığında taşıyıcı, geminin belirli bir kısmını veya tamamını taşıtana tahsis ederek veya etmeksizin, malları bir yerden başka bir yere deniz yolu ile taşımayı taahhüt eder. Taşıyıcı ve yükleyici arasında yapılan taşıma sözleşmesine istinaden düzenlenen konişmentolara “Charter-Party Bill Of Lading“ denir.
Bu tür konişmentolarda herhangi bir anlaşmazlık olması halinde, sözleşme hükümleri geçerli olacağından, navlunun ödenmemesi halinde, taşıyıcının mallar üzerinde rehin hakkı mevcuttur. Bankalarca akreditifli işlemlerde aksi belirtilmedikçe “Charter-Party Bill Of Lading“ kabul edilmez. Ayrıca, bu tür konişmentolarda taşıyıcının adının bulunması zorunluluğu yoktur.
Charter-Party sözleşmeleri iki şekilde yapılabilir;
1- Time- Charter : Bu sistemde gemi belirli bir süre için kiralanmış olur.
2- Trip- Charter : Bu sistemde gemi belirli bir seyahat için kiralanmış olur.
B- DİĞER TAŞIMA BELGELERİ
Bu belgeler, malların mülkiyetini göstermeyen sadece malların belirli bir yere gönderilmek üzere teslim alındığını gösteren ve nama düzenlenen makbuz nitelikli senetlerdir. Ciro kabiliyetleri bulunmaz ve mallar yalnızca gönderilene teslim edilir. Karayolu, havayolu, demiryolu ile yapılan taşımacılıkta kullanılırlar.
B-1 HAVAYOLU TAŞIMA BELGESİ ( Air Transport Document/Airwaybill) :
Havayolu şirketlerince düzenlenen ve malların belirli yere gönderilmek üzere teslim alındığını gösteren makbuz nitelikli senetlerdir. Malların mülkiyetini temsil etmezler. Ciro kabiliyetleri yoktur ve nama düzenlenirler. Malların gönderildiği tarih ve uçuş numarası belge üzerinde yer alır.
Varış limanında gümrük işlemlerinin tamamlanmasına müteakip, mallar belge üzerinde ismi yazılı alıcıya veya onun temlik ettiği kişiye devredilir.
Söz konusu taşıma belgesi;
- Bir nüsha düzenleyen taşıyıcı nüshası,
- Bir nüsha alıcı nüshası,
- Bir nüsha (3.nüsha) yükleten (original for shipper) nüshası,
olmak üzere, 3 orjinal ve 9 kopya toplam 12 nüsha olarak düzenlenir.
Üçüncü nüsha gönderen nüshası olup, malların alıcıya tesliminden önce, satıcı tarafından bu nüshanın taşıma acentasına ibraz edilmek suretiyle, taşıma şartları ve malların alıcısı değiştirilebilmektedir ( 3. Orjinal nüshanın satıcının elinde olması kendisine sözü edilen değişiklikleri yaptırma hakkı vermektedir.).
Dolayısı ile bankalar akreditifli işlemlerde, malların havayolu ile taşınması durumunda taşıma senedinin üçüncü nüshasını kendi isimlerine düzenlenerek gönderilmesini talep ederler. Diğer bir ifade ile akreditifli işlemlerde “Original for shipper“ nüshasının mutlaka satıcı tarafından alıcıya veya bankası adına düzenlenmiş olarak gönderilmesini isterler.
Hava Yolu Taşıma Belgesinin Özellikleri ( MTO/Madde 27):
- Belgeyi tanzim eden taşımacı veya acentasının ismi ve unvanı açıkça yer almalı.
- Belge düzenleyen veya yetkili acentası (Yetkisinin belirtilmiş olması gereklidir.) tarafından imzalanmış kaşelenmiş olmalı.
- Belgenin düzenleme tarihi bulunmalı.
- Malların taşınmak üzere kabul edildiği belirtilmiş olmalı.
- İbraz edilen belge yükletene verilen orjinal nüsha olmalıdır.
B-2 NAKLİYECİ MAKBUZLARI / FIATA BELGELERİ:
Uluslararası Nakliye Acentaları Birlikleri Federasyonu (FIATA)’na üye nakliye acentaları tarafından, taşınmak üzere teslim alınan mallar karşılığında verilen makbuzlardır.
FIATA belgeleri üç guruba ayrılır;
§ Forwarder’s Certificate of Receipt (FCR)
Bu belgeler malların, alıcının emrine gönderilmek üzere veya emrine hazır tutulmak üzere nakliyeci tarafından teslim alındığını gösteren makbuz/belge olup, ciro kabiliyetleri yoktur. Bu belge konusu malların gönderici nüshasının nakliye acentasına(nakliye şirketinin varış yerindeki şubesi/muhabiri) ibrazı ile mallar belgede adı yazılı alıcıya teslim edilir.
§ Forwarder’s Certificate of Transport (FCT)
Bu belgeler nakliyeci taşıma belgesi olarak anılırlar. Emre yazılıdır (to the order of consignee). Takım halinde düzenlenir ve ciro kabiliyetleri vardır. Mallar, varış yerinde belgenin orjinal nüshasını ibraz eden alıcıya veya onun ciro ettiği şahsa teslim edilir.
§ FIATA Combined Bill Of lading (FBL)
Birleşik taşıma konişmentosunun FIATA tarafından hazırlanmış olanıdır. Bu belgeler deniz konişmentoları ile aynı nitelikleri taşırlar. Emre düzenlenebilirler. Kıymetli evrak hükmünde olup, ciro edilme kabiliyetleri vardır. Malların gümrükten teslim alınambilmesi için orjinal nüshanın ibrazı gerekir.
B-3 CMR KARAYOLU TAŞIMA BELGESİ (CMR Internatıonal Consigment Note/CMR Road Wawbill):
CMR (Convention Merchandises Routiers) anlaşmasının hükümlerini kabul edip imzalayan ülkelerce kullanılan karayolu taşıma belgesi olup, taşımanın CMR hükümlerine göre yapıldığını gösterir. Navlun komisyoncusu veya taşımacılık şirketi tarafından alıcı adına düzenlenir. Kıymetli evrak niteliğinde değildir (malın mülkiyetini temsil etmez) ve ciro kabiliyetleri yoktur.
Bu belge kapsamındaki eşyanın taşıması karayoluyla yapılır. Ancak, malların yüklü olduğu araçtan ayrılmadan, aynı taşıt ile denizyolu, demiryolu, havayolu ile taşınması CMR sözleşmesi hükümlerine aykırılık teşkil etmez.
CMR Taşıma belgesi üç nüsha olarak düzenlenir.
1. nüsha gönderene verilir.
2. nüsha mallarla birlikte gönderilir.
3. nüsha taşıyıcıda kalır.
Yükleten, mallar yolda iken taşımacıya talimat vererek taşımayı durdurmaya, teslim yerini değiştirme, veya malları belgede ismi yazılı alıcıdan başka bir şahsa teslim edilmesini isteme hakkına sahiptir. Ancak, alıcı nüshası ( 2.nüsha) alıcıya teslim edildikten sonra, taşıyıcı alıcının talimatlarına uymak zorundadır.
Taşıma belgesinin 2.nüshasının alıcıya teslim edilmesi halinde 1. Nüsha olmadan alıcı mallar üzerinde tasarruf hakkına sahip değildir.
CMR Taşıma belgesi, yükletici ve taşıyıcı tarafından imzalanır. Taşıma senedinin düzenlendiği ülke yasalarına göre imzalar matbu/kaşe şeklinde olabilir.
CMR’a üye ülkeler;
Almanya – Avusturya – Belçika – Bulgaristan – Cebelitarık – Çek Cumhuriyeti – Danimarka – Fransa – Filandiya – Hollanda – İngiltere – İspanya – İsveç – İsviçre – italay – Lüksemburg – Macaristan – Norveç – Polanya – Portekiz – Romanya – Yogoslavya – Yunanistan – Türkiye
B-4 DEMİRYOLU TAŞIMA BELGESİ (Rail Transport Document /Rail Consignement note)
Demiryolu ile yapılan taşımacılıkta kullanılan, malların mülkiyetini göstermeyen ve cira kabiliyetleri olmayan, Demiryolu İdaresince malların bir vagonu doldurması (full load) halinde “ Hamule Senedi“ olarak düzenlenen belgedir.
Malların vagonu doldurmaması (less than fullload) durumunda, demiryolu idaresi hamule senedi vermez. Bu gibi hallarde malın bir taşıma komisyoncusuna teslim edilerek nakliyeci makbuzu alınması gerekir. Komisyoncular aynı yöne mal gönderen satıcılardan teslim aldıkları malları guruplandırarak vagonları doldururlar ve demir yolu idarelerinden kendi adlarına hamule senedi alırlar.
Hamule senedinin 1. nüshası mallarla birlikte gönderilir, 4. Nüshası gönderene verilir ve bu nüshaya “Hamule Senedi Duplikatası“ denir. Bu nüshanın göndericinin elinde olması halinde, mallar alıcı tarafından alınmadan önce demiryolu idaresine ibraz edilerek taşıma şartları ve alıcısı değiştirilebilir. Bu nedenle bankalar, demiryolu taşımacılığında 4. nüshanın kendisine gönderilmesini talep ederler.
Belge konusu mallar, alıcının müracaatında ve hüviyet ibrazı karşılığında hamule senedi aranmaksızın teslim edilir.
B-5 POSTA MAKBUZU ( postal receipt):
Alıcısına posta ile gönderilecek mala ait kolinin doğrudan alıcı veya alıcının bankasına sevk edilmek üzere posta idaresine verilmesi karşılığında alınan makbuzdur. Kıymetli evrak hükmünde değildirler. Malın mülkiyetini göstermez ve ciro kabiliyetleri yoktur.
4- SİGORTA BELGELERİ
Diş ticaret konusu malların, yüklendikleri yer ile teslim edilecekleri noktaya kadar olan mesafede, taşıma esnasında oluşabilecek riskler dolayısıyla uğranabilecek zararın ortadan kaldırılması için yapılan sözleşme olup, hasar tazminatının sigorta edenden tahsiline olanak sağlar.
Akreditifli işlemlerde, akreditif metninde aksine bir hüküm yoksa, sigorta belgesinin kapsaması gereken asgari sigorta tutarı malların CİF/CİP değerinin %10 fazlası olmalıdır.
Sigorta belgeleri arasında en yaygın ve hukuki nitelik açısından en uygun olanı SİGORTA POLİÇESİDİR ( Insurance policy)‘ dir. Bu belge; sigorta eden (ınsurer) ile sigorta edilen (Insured) arasında yapılan bir sigorta sözleşmesi olup, tarafların hak ve sorumluluklarını gösterir.
Bu belge, nama, emre ve hamiline düzenlenebilir. Ciro yoluyla devredilmesi mümkündür.
Sigorta Poliçesinde bulunması gereken bilgiler:
- Sigorta poliçesinin düzenlenme yeri ve tarihi
- Sigorta edenin ve sigortalının adı, soyadı/unvanı/tam adresi
- Sigortanın başlangıç ve bitiş tarihi
- Sigortanın konusu (malın tanımlanması)
- Sigortanın kapsadığı riskler
- Sigorta ettirilen değer ( aksi belirtilmedikçe malın CİF değerinin %10 fazlası)
- Sigortanın pirim tutarı ve ödeme ayrıntıları
- Taşıma aracının ismi/plakası, ait olduğu şirket ve aracın nerden nereye gideceği
- Hasar halinde gözetim yapılması için başvurulacak acentanın ismi/adresi
Lehine sigorta yapılan veya ciro yolu ile Sigorta Poliçesini devralan kişi, herhangi bir hasar/zarar durumunda tazmin için sigorta şirketine başvurabilir.
Sigorta Poliçesinin üzerinde “Dain-i Mürtehin“ ibaresi ile beraber bir banka/kişi ismi bulunması halinde, hasar tazmininde ilk alacaklı olan taraf ismi yazılı banka/kışi olacaktır.
Sigortada kapsanan riskler (Kloz):
1) Müşterek avarya
2) Hususi avarya franko
3) Hususi avarya
AVARYA: Gemiye ve mallara kendi yıpranmaları, sis, fırtına v.b. doğal afetller veya kaptan, tayfa v.b. yükle ilgilenenlerin hareketlerinden veya uluslararası deniz ticaret hukuku kurallarının savaş sırasında ortaya çıkan hasarları ve olağanüstü giderleri kapsar.
1) MÜŞTEREK AVARYA (General Average):
Malların, geminin karşılaşacağı riskler dolayısıyla zarar görmesi haline göre yapılan sigorta çeşididir. Malların belirli bir kısmının geminin batma riskine karşı denize boşaltılması bu risklerden olup, aynı gemide malları taşınan tüm sigorta şirketleri mallara söz konusu hasardan müştereken sorumludurlar, zarar kendi payları ölçüsünde tazmin etmek durumundadırlar.
2) HUSUSİ AVARYA FRANKO ( Free From Particular Avarage)
En dar kapsamlı olan riziko türlerinden olup, dış tesirlerden etkilenmeyecek türde mallar için yapılır. Geminin yanması, batması, karaya oturması, geminin sudan başka bir cisme çarpması gibi risklere karşı taminatları kapsamaktadır.
3) HUSUSİ AVARYA ( Particular Average)
En geniş kapsamlı riziko türü olup, mallar üzerinde meydana gelecek kısmi veya genel hasarları da kapsar. Sigortada teminat alınan tüm riskler poliçe üzerinde ayrı ayrı yer almalıdır. Ancak savaş, grev, sivil ayaklanma gibi rizikolar bu sigorta kapsamında değildir.
Londra sigortacılık Enstitüsünün belirlediği nakliyat sigortaları üç madde halinde düzenlenmiştir;
· Institute Cargo Clauses (A) :
Tüm taşımacılık şekillerinde kullanılan en geniş kapsamlı sigorta türü olup, malların standart eksikliği dışındaki tüm riskleri kapsamaktadır. Sigorta yükleme yerinden boşaltma yerine kadar devam eder.
· Institute Cargo Clauses (B)
Karayolu, demiryolu ve diğer taşımacılıkta kullanılan (WA/WPA With Average-With Particular Average) özel avarya halleri dahil ancak, (A)‘ya göre daha dar kapsamlıdır.
· İnstitute Cargo Caluses ( C ) :
FPA (Free Particular avarege) yerine kullanılan dayanıklı mallarda, demir, kum v.b. maddeler için taşıma aracının tam olarak hasara uğraması halinde sigorta tazmini söz konusudur.
All Risks ve WAP klozuna istinaden tanzim edilen bir sigorta belgesi;
Geminin batması, karaya oturması, yanması, bir cisime çarpması, malların çalınması, kolilerin denize düşmesi, teminat altına alınmıştır.
All Risks klozunda; yukarıda belirtilen hususlara ilave olarak teslim, teslim edilmeme, haşarat hasarı, tatlı su, yağmur hasarı, ambar buğusu, oksidasyon, paslanma, kısılma, çalınma, malların bünyesinde meydana gelecek her tür buharlaşma v.b. hususi avaryalar da teminat altına alınmıştır.
5- FİNANSMAN BELGELERİ
Ø POLİÇE (Bill of Exchange/Draft):
Alacaklının borçlu üzerine çektiği, belirlenmiş bir tarih veya süre sonunda, cinsi ve tutarı belirlenmiş olan bir meblağın belirlenmiş bir lehtara veya hamiline ödenmesi için yazılı ve şartsız bir ödeme emridir.
Poliçeyi düzenleyen (çeken) keşide eden (Drawer), borçlusu/muhatap (drawee), keşide etmek ( to draw) olarak ifade edilir.
Poliçede bulunması gereken şekil şartlar:
1) Keşide yeri ve tarihi,
2) Kayıtsız şartsız bir ödeme ifadesi,
3) Ödeme yeri,
4) Düzenlenmiş olduğu dildeki poliçe ifadesi,
5) Kimin emrine veya kime ödeneceğinin belirtilmiş olması,
6) Keşidecinin adı/unvanı adresi ve imzası/imzaları,
7) Ödenecek döviz/TL cinsi ve miktarı,
8) Vadesi,
9) Muhatap (ödeyecek olan)ın adı/unvanı adresi ve imzası,
Yukarıda kayıtlı bulunan hususlardan herhangi birinin eksik olması halinde poliçe niteliğini yitirmektedir.
Ancak;
- vade belirtilmemiş olan poliçeler görüldüğünde ödemeli,
- Ödeme yeri belirtilmemiş ise, ödeyecek olan kimsenin adı/soyadı/unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri,
- Keşide yeri belirtilmemiş olan poliçelerde keçidecinin adı/soyadı/unvanının yanında yazılı yer keşide yeri,
olarak kabul edilir.
POLİÇELER:
· Görüldüğünde ödemeli (at sight)
· Görüldükten belirli bir süre sonra ödemeli (at……… days sight)
· Keşide tarihinden belirli bir süre sonra ödemeli (at…….. days date)
· Belirli bir tarihte ödemeli (on………. )
şeklinde düzenlenebilir.
Poliçenin, borçlusu tarafından kabul veya ödenmeme hallerinde protesto yolu ile kanuni takibata dayanak sağlar.
POLİÇENİN DEVRİ:
Poliçe emre yazılı olduğundan ciro ve teslim yoluyla devredilebilir. Ancak, poliçenin emre yazılı olması zorunluluğu yoktur. Keşideci emre yazılı değildir şartını poliçeye koyarsa, poliçe alacağın temlik edilmesi yoluyla devredilebilir.
Ciro:
Ciro, poliçe üzerine, arkasına veya ekli alonj üzerine yapılabilir. Ciro şayet poliçenin ön yüzüne yapılır ise bu cironun “ tam ciro“ olması gerekir. Zira poliçelerin ön yüzüne atılan imza aval niteliği taşir. Bu nedenle, kabul ve aval poliçenin ön yüzüne ciro ise poliçenin arka yüzüne yapılmalıdır.
Ciro Şekilleri:
a) Tam Ciro: Cirantayı yapan, poliçeyi ciro edeceği kişinin/kuruluşun adını/unvanını yazarak, ödeyiniz ibaresini eklemek süretiyle altını imzalar.
b) Beyaz Ciro: Cirantayı yapan, yalnızca ödeyiniz kelimesini yazarak üzerine başka bir ibare yazmaksızın imzasını atarak poliçeyi teslim eder.
Çiro Şekilleri:
1- Temlik cirosu: Temlik cirosu, poliçeden doğan tüm hakların ciro edilene geçtiği tür ciro olup, böyle bir durumda poliçe aslının da ciro edilene teslim edilmesi gereklidir.
2- Tahsil cirosu: Poliçe üzerinde “Tahsil İçindir“, şeklinde tahsile ixzin veren bir kaydın bulunması gerekir. Poliçe bedelinin bir başkası tarafından tahsil edilmesini sağlayan bir yöntemdir.
3- Rehin Cirosu : Poliçe “ Bedeli Teminattır“ veya “ Bedeli Rehindir“ gibi bir kayıt taşıyor ise, hamili poliçeden doğacak tüm hakları kullanabilecek, ancak kendisinin yapacağı ciro tahsil cirosu hükmünde olacaktır.
Poliçeler, vade sonuna kadar kabul için ibraz edilir va kabul “accepted“ (kabul edilmiştir) ibaresi yazılarak altı muhatap tarafından imzalanır. Muhatap tarafından poliçenin ön yüzüne atılan imza kabul olarak işlem görür.
Aval:
Poliçe veya bono‘nun ön yüzüne yazılan, şartsız ve rücü edilmez bir kefalettir. Aval veren kişi mali belgenin ( poliçe,senet v.b) ödemesini garanti etmiş olur. Poliçelere aval; “avalize edilmiştir“ (avalized by us) ibaresi ön yüzüne yazılarak imzalanmak suretiyle yapılır
Poliçenin ön yüzüne, keşideci ve muhatap imzaların dışında atılan her imza aval niteliğindedir.
Ø EMRE YAZILI SENET/BONO (Promissory Note)
Borçlunun, alacaklıya hitaben düzenlediği ve bir ödeme taahhüdü içeren kambiyo senedidir. Protesto ettirilerek kanuni takibata geçilebilir.
Bono ( Promissory Note)‘larda bulunması gereken şekil şartları:
- Kayıtsız şartsız bir ödeme vaadi içermesi
- Düzenlendiği dilde bono veya emre yazılı senet ifadesini taşıyor olması
- Vadesi
- Tanzim yeri ve tarihi
- Ödeme yeri
- Döviz cinsi tutarı
- Kime veya kimin emrine ödeneceğinin belirtilmiş olması
- Tanzim edenin imzası
DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ (INCOTERMS 2000)
Bir dış ticaret işleminde, bir ülkeden diğer bir ülkeye mal göndermek riskli bir iştir. Malların kaybolması, hasar görmesi yada başka bir nedene bağlı olarak teslimatın gerşekleşmemesi halinde, taraflar arasındaki güven ortamı olayın mahkemeye intikaline yol açacak kadar bozulabilir. Oysa, dış ticaret işlemine taraf olan alıcı ve satıcı vardıkları anlaşmanın başarılı bir biçimde sonuçlanmasını isterler.
İşte bu nedenle, alıcı ile satıcı arasında imzalanan satış sözleşmelerinde malların teslim edileceği yer, sigorta ve navlun giderlerinin kimin tarafından karşılanacağının kararlaştırılması, bu konuda çıkabilecek anlaşmazlıkları önlemek ve tam bir mutabakat sağlanması amacıyla MİLLETLER ARASI TİCARET ODASI ( Internatıonal Chamber Of Commerce) tarafından ilk kez 1936 yılında bir dizi uluslararsı kural koymuştur.
Bu kurallar daha sonra ticari kuralların ve teknolojinin gerkliliğine uyularak değişikliklere gidilmiş ve yeniden yayınlanmıştır. ( 1953, 1967, 1980,1990,) Günümüzde geçerli olan kural ise, 2000‘ de yayınlanan broşürle belirlenmiştir.
GURUP E EXW İş Yerinde Teslim
(EX Works)
GURUP F Ana Taşıma Ödenmemiş FCA Taşıyıcıya Masrafsız
(Free Carrier)
FAS Gemi Doğrultusunda Masrafsız
( Free Alongside Ship)
FOB Gemide Masrafsız
GURUP C Ana Taşıma Ödenmiş CFR Mal Bedeli ve Navlun
(Cost and Freight)
CIF Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun
( Cost, Insurance and Freight)
CPT Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak
( Carriage Paid to)
CIP Taşıma ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak
(Carrie and Insurance Paid to)
GURUP D Varış DAF Sınırda Teslim
( Delivered At Frontier)
DES Gemide Teslim
(Delivered Ex Ship)
DEQ Rıhtımda Teslim
(Delivered EX Quay)
DDU Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim
( Delivered Duty Unpaid)
DDP Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim
(Delivered Duty Paid)
EXW- EXWORKS ( İşyerinde Teslim)
Bu teslim şekli, satıcının malları, kendi mahallinde veya başka bir ismen belirtilmiş yerde (örneğin işyerinde, fabrikada,depoda vb) gümrükleme işlemleri yapılmamış ve hiçbir taşıyıcıya yüklenmemiş şekilde, alıcının tasarrufuna bırakılmasını ifada eder.
Bu terim, satıcının asgari yükümlülüklerini temsil etmektedir. Alıcı, malları belirlenen yerde teslim alması ile ilgili bütün hasar ve masrafları üstlenmesi gerekir. Alıcı eğer doğrudan veya dolaylı olarak ihracat için gerekli gümrükleme işlemlerini yerine getiremiyorsa bu terimi kullanmamalıdır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
------------------------------------------------- ----------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun olarak malları Malların bedelini ödeyerek, malların kendisine
hazırlar, anlaşılan tarihte ve yerde malları teslim edilmesinden itibaren varış yerine kadar,
alıcıya teslim eder. tüm masraf ve riskleri üstlenir.
FCA- FREE CARRIER (Taşıyıcıya Masrafsız)
Cok vasıtalı olanlar dahil, her türlü taşıma şeklinde kullanılan bu teslim şeklinde, malların ihracat için gümrüklenmiş olarak alıcı tarafından belirtilen yerde, alıcı tarafından tayin edilen taşıyıcıya teslim edilmesiyle satıcının yükümlülüğünün bitiğini ifade eder.
Seçilen teslim yerinin malların bu yerde yüklenmesi veya boşaltılması üzerinde etkisi bulunduğuna işaret edilmelidir. Eğer teslim satıcının mahalinde gerçekleşirse, satıcı yüklemeden sorumludur. Eğer teslim herhangi başka bir yerde gerçekleşmiş ise o zaman satıcı malların boşaltmasından sorumlu olmaz.
“Taşıyıcı” terimi, bir taşıma sözleşmesi çerçevesinde malların, demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu içsular veya bu yolların bazılarının beraber kullanılmasıyla taşınması yükümlülüğünü üstüne alan veya bunu sağlama taahhüdünde bulunan herhangi bir kişiyi ifade eder.
Eğer alıcı malları teslim alması için kendisi bizzat taşıyıcı olmayan birisini tayin etmişse, satıcı malları bu kişiye bırakarak teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
-------------------------------------------------- --------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malları hazırlar, Malların bedelini ödeyerek malın ithalat ile
İhraç gümrüğüne ilişkin gümrük masraflarını ilgili gümrük masraflarını ve navlun ücretini,
Öder ve alıcının belirlediği yerde, belirlenen öder. Malları, belirlenen yerde ve tarihte
taşıyıcıya teslim eder. Teslim anına kadar ki teslim aldıktan sonraki tüm masraf ve riskler
tüm masraf ve riskler satıcıya aittir. kendisine aittir.
FAS- FREE ALONGSIDE SHIP ( Gemi Doğrultusunda Teslim)
Sadece, deniz ve nehir taşımacılığında kullanılan bir teslim şekli olup, belirtilen yükleme limanında, malların gemi doğrultusuna yerleştirilmesi ile satıcının yükümlülüğü biter. Bu andan itibaren artık alıcı, mallara ilişkin bütün masrafları, zıya ve hasar risikleri üstlenir.
FAS terimi ihraç için malların satıcı tarafından gümrüklemesini gerektirir. (Bu durum önceki incoterms versiyonlarının aksidir.)
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
---------------------------------------------- -------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malı hazırlar. Yükleme limanında emrine hazır tutulan
İhraç için gümrükleme işini yaparak malları teslim alır. Bu aşamadan sonra tüm
malları, daha önce belirlenen tarihte ve masraf ve riskler alıcıya aittir.
limanda alıcının daha önce adını verdiği
gemi yanında teslim eder.
FOB- FREE ON BOARD ( Gemi Küpeştesinde Teslim)
Sadece, deniz ve nehir taşımacılığında kullanılan vir teslim şekli olup, belirtilen yükleme limanında malların küpeşteyi aşmasıyla satıcının malları teslim ettiği anlamına gelir. Bu andan itibaren alıcı, mallara ilişkin bütün masrafları, zıya ve hasarları üstlenmelidir.
Eğer taraflar, malların gemi küpeştesini aşarak teslim edilmeleri niyetinde değillerse, FCA terimi kullanılmalıdır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
----------------------------------------------- --------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına göre uygun malları Malların gemi küpeştesini geçtikten sonra,
hazırlar, ihracat ile ilgili işlemleri yapar. tüm masraf ve riskleri üstlenir. Malların
Malların gemi küpeştesini geçene kadar ithali için gerekli belgeleri düzenleyerek
Ki tüm masraf ve hasardan sorumludur. Gümrük vergileri ve navlunu öder.
CFR- COST AND FREIGHT ( Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Olarak)
Sadece deniz ve nehir taşımacılığında kullanılan bir teslim şekli olup, yükleme limanında malların küpeşteyi aşmasıyla satıcının malları teslim ettiği anlamına gelir.
Satıcı, malların belirtilen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan masrafları ve navlunu bedelini öder. Ancak, mallar gemi küpeştesini geçtikten sonra oluşan ek masraflar ile malların kaybı ve hasarına ilişkin zarar, satıcıdan alıcıya geçer.
Eğer taraflar, malları gemi küpeştesini aşarak teslim etmek niyetinde değillerse, CPT terimi kullanılmalıdır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
---------------------------------------------- -----------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malları Malların gemi küpeştesini aşmasından sonraki
hazırlayarak, ihracat için gümrükleme navlun dışındaki tüm masraflar ile hasar ve
işlemlerini yapar. Malların gemi küpeş- kayıp riskini üstlenir, boşaltma masraflarını
tesini aşımına kadarki tüm masraf ve karşılar.Malın ithali için gerekli belgeleri
riski üstlenir. Taşıma acentası ile anla- hazırlayarak gümrük vergilerini öder.
şarak navlun bedelini öder.
CIF- COST, INSURANCE AND FRIGHT (Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun
Ödenmiş Olarak)
Sadece deniz ve nehir taşımacılığında kullanılan bir teslim şekli olup, yükleme limanında malların küpeşteyi aşmasıyla satıcının malları teslim ettiği anlamına gelir.
Satıcı, malların belirtilen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan navlun ve masrafları öder. Ancak, malların gemi küpeştesini geçtikten sonra meydana gelen ek masraflar ile malların kaybı ve hasarına ilişkin risk, satıcıdan alıcıya geçer.
Bu teslim şeklinde satıcı, malların taşınması esnasında oluşabilecek kayıp ve hasar riski için asgari bir düzeyde sigorta yapmalıdır. Ancak, alıcı daha geniş kapsamlı sigorta talep etmesi halinde, bunu satıcıya açık bir şekilde bildirmelidir.
Eğer taraflar, malların gemi küpeştesini aşarak teslim edilmeleri niyetinde değillerse, CIP terimi kullanılmalıdır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
--------------------------------------------- -----------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına göre uygun malı hazır- Malların gemi küpeştesini aşmasından
layarak, ihraç için gümrükleme işlemlerini sonraki navlun ve sigorta dışındaki tüm
yapar. Malların gemi küpeştesini aşana kadar masraflar ile hasar ve kayıp riskini üstlenir.
ki risk ve masrafları üstlenir. Navlun bedelini Boşaltma masraflarını karşılar.Mallın ithali
öder. Alıcı ile yaptığı anlaşma kapsamında için gerekli belgeleri hazırlayarak gümrük
sigorta sözleşmesi yaparak pirimini öder ve vergilerini öder.
poliçeyi alıcıya gönderir.
CPT-CARRIAGE PAID TO (Varış Yerine Kadar Taşıma Ödenmiş Olarak)
Çok vasıtalı olanlar dahil, her türlü taşıma şeklinde kullanılan bu teslim şeklinde, satıcının malları bizzat kendisinin seçtiği bir taşıyıcıya teslim ederek belirtilen varış noktasına kadar ki taşıma masraflarını öder. Malların taşıyıcıya tesliminden sonra oluşacak risk ve diğer masraflar, satıcıdan alıcıya geçer.
“Taşıyıcı” terimi, bir taşıma sözleşmesi çerçevesinde malların, demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu içsular veya bu yolların bazılarının beraber kullanılmasıyla taşınması yükümlülüğünü üstüne alan veya bunu sağlama taahhüdünde bulunan herhangi bir kişiyi ifade eder.
Eğer malların belirlenen varış mahalline ulaştırılması için ard arda taşıyıcılar kullanılıyorsa, malların ilk taşıyıcıya teslimiyle hasar ve kayıp riski satıcıdan alıcıya geçer.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
------------------------------------------------- ------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malı hazırla- Malların ilk taşıyıcıya tesliminden itibaren
yarak, ihracata ilişkin gümrük işlemlerini navlun dışındaki tüm masraflar ile hasar ve
yapar. Taşıyıcı ile anlaşma yaparak navlun kayıp riskini üstlenir. Malların boşaltılması
bedelini öder. Malların taşıyıcıya teslim ile ilgili masrafları karşılayarak malın ithali
edene kadar oluşan hasar ve kayıp riskini için gerekli belgeleri hazırlar ve gümrük
üstlenir. vergilerini öder.
CIP- CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO...( Taşıma ve Sıgorta
ödenmiş Olarak)
Çok vasıtalı olanlar dahil, her türlü taşıma şeklinde kullanılan bu teslim şeklinde, satıcının malları bizzat kendisinin seçtiği bir taşıyıcıya teslim ederek belirtilen varış noktasına kadar ki taşıma masraflarını öder. Malların taşıyıcıya tesliminden sonra oluşacak risk ve diğer masraflar, satıcıdan alıcıya geçer.
Bu teslim şeklinde satıcı, malların taşınması esnasında oluşabilecek kayıp ve hasar riski için asgari bir düzeyde sigorta yapmalıdır. Ancak, alıcı daha geniş kapsamlı sigorta talep etmesi halinde, bunu satıcıya açık bir şekilde bildirmelidir
“Taşıyıcı” terimi, bir taşıma sözleşmesi çerçevesinde malların, demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu içsular veya bu yolların bazılarının beraber kullanılmasıyla taşınması yükümlülüğünü üstüne alan veya bunu sağlama taahhüdünde bulunan herhangi bir kişiyi ifade eder.
Eğer malların belirlenen varış mahalline ulaştırılması için ard arda taşıyıcılar kullanılıyorsa, malların ilk taşıyıcıya teslimiyle hasar ve kayıp riski satıcıdan alıcıya geçer.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
------------------------------------------------- ------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malı hazırla- Malların ilk taşıyıcıya tesliminden itibaren
yarak, ihracata ilişkin gümrük işlemlerini navlun ve sigorta dışındaki tüm masraflar
yapar. Taşıyıcı ile anlaşma yaparak navlun kayıp riskini üstlenir. Malların boşaltılması
bedelini öder. Malların taşıyıcıya teslim ile ilgili masrafları karşılayarak malın ithali
edene kadar ki risk ve masrafları üstlenir. için gerekli belgeleri hazırlar ve gümrük
Alıcı ile yaptığı anlaşma kapsamında vergilerini öder.
sigorta sözleşmesi yaparak pirimini öder
ve poliçeyi alıcıya gönderir.
DAF-DELIVERED AT FRONTIER (Sınırda Teslim)
Bu teslim şekli, malların ihracat için gümrüklenmiş fakat ithalat için gümrüklenmemiş olarak, belirlenen sınırdaki teslim noktasında, taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakması ile birlikte satıcının yükümlülüğünün bitiğini ifade eder. bu andan itibaren oluşacak taşımaya ilişkin masraf ile hasar ve kayıp riski, satıcıdan alıcıya geçer.
“Sınır” terimi, ihracın yapıldığı ülkenin sınırı dahil her tür sınırı tanımlamak için kullanılabilir. Bu nedenle, soz konusu “sınır” terimi içinde bir yer veya nokta kesinlikle belirtilmelidir.
Taraflar, gelen taşıma aracından malların boşaltılmasından, satıcının sorumlu olması ve boşaltmaya ilişkin hasar ve masrafın satıcı tarafından karşılanması istiyorlarsa, bu durum satış sözleşmesinde açık bir ifade ile belirtilmelidir.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
-------------------------------------------- --------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malları hazır- Malların kendisine tesliminden sonra malların
layarak, hasar ve masrafları kendisine ait araçtan boşaltılması da dahil olmak üzere,
olmak üzere, malları alıcının tasarrufuna tüm masraf ile hasar ve kayıp riskini üstlen-
bırakmak için gerekli belgeleri hazırlar. melidir. Malların ithali için gerekli belgeleri
Belirlenen sınır noktasına kadar taşıma hazırlayarak gümrük vergilerini öder.
sözleşmesi yaparak navlun bedelini öder.
Ancak, alıcının talabi halinde alıcının
ülkesindeki nihayi hedefe kadar taşıma
sözleşmesi yapmayı kabul edebilir.
DES- DELIVERED EX SHIP (Gemide Teslim)
Bu teslim şekli, satıcının malları belirlenen limanda gemide alıcının tasarrufuna bırakmasıyla birlikte satıcının teslim yükümlülüğünü yerine getirdiğini ifade etmektedir.Malların boşaltmadan önce belirtilen varış limanına getirilmesi ile ilgili tüm hasar ve masraf satıcı tarafından karşılanmalıdır.
Taraflar, malların boşaltılmasına ilişkin hasar ve masrafların satıcı tarafından üstlenmesini istemeleri halinde DEQ terimini kullanmalıdırlar.
Bu terim sadece malların deniz, nehir veya çokvasıtalı taşıma ile varış limanında gemide teslim edilecekse kullanılabilir.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
----------------------------------------------- -------------------------------------------------------
Anlaşma koşuluna uygun malı hazırlar. Malın varış limanında kendisine tesliminden
Taşıyıcı ile anlaşma yaparak varış yerine sonra, kayıp ve hasar riskini üstlenip, boşaltma
kadar navlun bedelini öder. Mallın alıcıya masraflarını karşılar. Malların ithali için gerek-
teslimine kadar ki sürede oluşan kayıp ve li belgeleri hazırlayarak gümrük vergilerini
hasar riskini üstlenir. öder.
DEQ- DELIVERED EX QUAY ( Rıhtımda Teslim)
Bu teslim şekli, satıcının, belirlenen varış limanındaki rıhtımda (iskelede), ithalat için gerekli gümrükleme işlemleri yerine getirilmemiş olarak alıcının tasarrufuna bırakmakla malların alıcıya teslim edildiğini ifade eder.
Satıcı, malların belirlenen varış limanına taşınması ve rıhtıma (iskeleye) boşaltılmasına ilişkin bütün hasar ve masrafları karşılamaldır.
Malların rıhtıma boşaltılmasından sonra, malların ithali için gerekli gümrük işlemleri ile vergi ve diğer harçların ödenmesine ilişkin yükümlülük, alıcıya aittir.
Bu teslim terimi sadece malların deniz/nehir taşımacılığında veya çok vasıtalı taşıma ile varma limanında gemiden rıhtıma (iskeleye) boşaltılmakla teslim edilecekse kullanılır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
-------------------------------------------- -------------------------------------------------------
Anlaşma koşullarına uygun malı hazırlar. Malların, rıhtımda kendi emrine bırakılma-
Malların belirlenen limana taşınması için sından sonra oluşacak hasar ve kayıp riskini
sözleşme yapar ve navlun bedelini öder. üstlenir. mallın ithali için gerekli tüm gümrük
Malın alıcıya teslimine kadar ki süreç işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini
içinde oluşabilecek hasar ve kayıp riskini öder.
üstlenir.
DDU- DELIVERED DUTY UNPAID (Gümrük Resmi Ödenmeksizin Tes.)
Her türlü taşıma şekilleri için kullanılan bir teslim şekli olup, malların alıcının ülkesinde belirlenen yerde, taşıma aracından boşaltılmadan, ithal için gümrük işlemleri yapılmamış bir şekilde alıcının tasarrufuna bırakılması ile satıcının yükümlülüğünün sona erdiğini ifade eder.
Satıcı, varış ülkesindeki ithalata ilişkin gümrük vergi ve harçlar dışında, malların buraya taşınması ile ilgili bütün hasar ve masrafları yüklenmelidir. Ancak, malların zamanında gümrüklenmemesinden kaynaklanan her türlü masraf ve hasarlar alıcı tarafından karşılanmalıdır.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
---------------------------------------------- -------------------------------------------------------
Anlaşma koşuluna uygun malları hazırlar. Emrine hazır tutulan malları kararlaştırılan
Malların varış yerine taşınması için sözleş- tarih ve yerde teslim alır. Boşaltma masraf-
me yapar ve navlun bedelini öder. Malların larını karşılayarak Malların ithali için gerek-
varış yerinde alıcıya teslimine kadar ki süre gümrük işlemlerini tamamlar ve vergileri
içinde oluşabilecek kayıp ve hasar riskini öder. Malların kendisine tesliminden sonra
üstlenir. oluşacak hasar ve kayıp riskini üstlenir.
DDP- DELIVERED DUTY PAID (Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak)
Her türlü taşıma şekilleri için kullanılan bir teslim şekli olup, satıcının ithalata ilişkin gümrük işlemler ile gümrük vergi, resim ve harçlarını ödeyerek, anlaşılan yer ve tarihte malları alıcının tasarrufuna bırakılmasını ifade eder. Malların alıcıya teslimine kadar oluşacak bütün hasar ve masraflar satıcı tarafından karşılanmalıdır.
EXW terimi satıcı için asgari yükümlülük ifade ederken, DDP terimi azami yükümlülüğünü gösterir.
Bu terim, satıcının doğrudan veya dolaylı olarak ithal izni alamadığı hallerde kullanılmamalıdır.
Taraflar, malların ithali esnasında ödenmesi gereken KDV gibi bazı vergi ve masrafları satıcının yükümlülüğü dışında tutmayı istemeleri halinde, bunu yapılacak sözleşmede açıkça ifade etmelidirler.
Satıcının Yükümlülükleri Alıcının Yükümlülükleri
-------------------------------------------- -------------------------------------------------------
Anlaşma koşuluna uygun malları hazırlar. Emrine hazır tutulan malları kararlaştırılan
Malların varış yerine taşınması için sözleş- tarih ve yerde teslim alır. Malların kendi
me yaparak navlun bedelini öder. Alıcının tasarrufuna bırakılmasından sonra oluşacak
ülkesindeki ithalata ilişkin gümrük işlem- hasar ve kayıp riskini üstlenir.
lerini yaparak gümrük vergilerini öder.
Mallın alıcıya teslimine kadar ki süre içinde
oluşabilecek kayıp ve hasar riskini üstlenir.
DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ
Birbirinden çok farklı mesafelerde bulunan ve belkide birbirini hiç tanımayan alıcı ile satıcı yani İthalatçı ve İhracatçı arasında olası bir ticaret işleminde en önemli konu, malların gönderilmesi ve buna karşılık mal bedelinin ödenmemesi veya mal bedelinin ödenmesi buna karşılık malların gönderilmeme riskidir.
Güven unsurunun olmadığı bir diş ticaret işleminde en önemli konu ödeme şekillerinin tespitidir. Dış Ticarete konu olan ödeme şeklinin tayini ülkelerin mevzuatına, alıcı ile satıcı arasındaki ilişkilere diğer bir ifade ile güvene, malın çeşidine ve tutarı gibi faktörlere bağlıdır.
Eğer İthalatçı (Alıcı) ile İhracatçı (satıcı) birbirini çok iyi tanıyor ve de güveniyorsa en kolay ve ucuz olan bir ödeme şeklini şeçebilir.
Bütün bu hususlar gözönünde bulundurulmak suretiyle, malın teslimi ve bedelinin ödenmesi konusunda taraflar güven, maliyet ve mevzuat yönünden durumlarına göre en uygun ödeme şeklini seçip aralarında anlaşmaya vardıktan sonra seçilen ödeme şeklinin yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle dış ticaret işlemini gerçekleştirirler
Değişik ülkelerdeki İthalatçı (Alıcı) ile İhracatçı (Satıcı) arasındaki ödeme, aşağıdaki şekillerde yapılabilmektedir.
· Peşin Ödeme ( Advance Payment- Down Payment-prefinance )
· Mal Mukabili ödeme (Open Account- Cash Against Goods)
· Vesaik mukabili ödeme ( Collectıons-Cash Agaınst Documents)
· Akreditifli ödeme (Letter of credit)
· Kabul Kredili Ödeme ( Acceptance Credit)
PEŞİN ÖDEME (Advance Payment- Down Payment-Prefinance)
İthalatçının(alıcının), ihracatçıya (satıcıya) malların sevkinden önce ödeme yapılmasıdır.
Peşin ödeme, ithalatçının mal bedelini kendi bankası aracılığıyla ihracatçıya ödemesi, ihracatçının mal bedelini tahsil ettiği malı ithalatçıya gönderilmesi ile gerçekleşir.
İhracatçı açısından en avantajlı ödeme şekli olup, ithalatçı açısından ise en riskli olan ödeme şeklidir.
İhracatçı açısından;
Peşin ödeme en ideal ödeme şeklidir. Bunun sebebi; malların hazırlanması ve sevk edilmesi için gerekli olan finansmanı peşinen sağlamakta olması ve malların sevkinden sonra ödemenin yapılmaması gibi riskin bulunmamasıdır.
İthalatçı açısından:
Peşin ödeme en riskli ödeme şeklidir. İhracatçı mal bedelini aldıktan sonra çeşitli nedenlerle malın sevkini yapamayabilir veya ithalatçının istediği kalitede mal göndermeyebilir. Bu nedenle de ithalatçı güç durumda kalıp zarara uğrayabilir.
Peşin ödeme şeklinde; Alıcı (ithalatçı)’nın malları almaya çok istekli olduğu, peşin ödeme dolayısıyla iskonto’dan yararlanmak istediği durumlarda, satıcı (İhracatçı)’nın tekel konumunda olduğu ve alıcının alıcının tercih hakkının bulunmadığı malların alım alım satımında tarafa yeterli güvencenin verildiği hallarde kullanılması gereken bir ödeme şeklidir.
Ancak alıcı (ithalatçı)’nın, satıcının mal bedelini tahsil ettikten sonra malları göndermeme riskine karşılık, satıcı( ihracatçı)’ dan peşin ödeme garantisi (Advance Payment Guarantee) talep etme hakkı saklıdır.
Ülkemiz İthalat Mevzuatı hükmü uyarınca;
Peşin ödemeye ilişkin transfer talepleri, bankalarca talebi izleyen 5 işgünü içinde transferi yapılacak dövizin cari kurdan TL karşılığı tahsil edilerek, Döviz Satım Belgesi düzenlenmesi şeklinde veya ilgili firmanın Döviz Tevdiat hesabından tahsil edilerek gerçekleştirilir.
Transfer işlemini gerçekleştiren banka, Döviz Satım Belgesini (DSB), Döviz Tevdiat Hesabından yapılan transfer işleminde ise, mal bedelinin transfer edildiğine dair bir yazıyının ilgili firmaya verilmesi gerekmektedir.
Transfer yazısı veya Döviz Satım Belgesi, ithalatçı firma tarafından malların fiili ithali aşamasında ilgili gümrük müdürlüğüne ibraz edilmesi gerekmektedir. Malların Fiili ithal aşamasında DSB’nin veya banka yazısı’nın Gümrük Müdürlüğüne ibraz edilmemesi halinde, ithalat vadeli ithalat olarak değerlendirileceğinden Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) yatırılmadan ithalata izin verilmez.
İthalatçılar, transfer tarihine müteakip 180 gün içerisinde gümrükçe onaylı gümrük beyannamesi ve faturayı transfer işlemini gerçekleştiren bankaya ibraz ederek ithalat taahhüt hesabını kapatmak zorundadır. Aksi taktirde ilgili bankaca Kambiyo Müdürlüğüne İhbar edilirler.
MAL MUKABİLİ ÖDEME (Open Account- Cash Agaınst Goods)
İhracatçının (satıcının) ithalatçıya (alıcıya) malları, bedelini tahsil etmeden gönderilmesidir.
İhracatçı malları ve malın mülkiyetini ifade eden vesaiki herhangi bir ödeme talimatı olmaksızın ithalatçıya gönderir. Peşin ödemenin aksine mal mukabili işlem, ithalatçıya (Alıcıya) ihracatçı (Satıcı) tarafından verilen bir kredili ödeme şeklidir. İthalatçı malı gümrükten çektikten sonra ihracatçı ile yaptığı anlaşmaya göre mal bedelini transfer eder.
Bu ödeme şekli ithalatçıya avantaj sağlarken ihracatçı açısından risk doğurur.
İhracatçı açısından;
Hiç bir güvencesi yoktur. İhracatçının ithalatçı adına gönderdiği mallar karşısında ithalatçının mal bedelini ödememe riski ile karşı karşıyadır. ( satıcı, alıcı adına gönderdiği malların bedelinin kendisine ödenmeme riskine karşı, alıcıdan teminat mektubu/letter of guarantee talep etme hakkı saklıdır)
İthalatçı açısından;
En cazip ve en avantajlı olan ödeme şeklidir. Çünkü ithalatçı mallara, malların bedelini ödemeden sahip olmakta, piyasada sattıktan sonra ödeme yapmaktadır. Bu nedenle, mal mukabili ödeme şekli ithalatçıya finansman kaynağı oluşturmakta ve coğu zaman seçim sebebi olmaktadır.
Ülkemiz kambiyo Mevzuatı uyarınca;
Bu ödeme şeklinde bankaların taahhüt hesabının kapatılmasını takip ve sorumluluğu bulunmamaktadır.
Ancak, İthalatçı firma, mal bedelini ihracatçıya transfer etmek istemesi halinde, malın gümrükten çekildiğine dair gümrükçe tastikli fatura aslı ve gümrük beyannamesini bir bankaya ibraz ederek Mal mukabili ödeme şekline göre transfer talebinde bulunabilir.
VESAİK MUKABİLİ ÖDEME ( Collectıons-Cash Agaınst Documents)
İhracatçının (satıcının) mallarını yükledikten sonra malın yüklendiğini ve mülkiyetini ifade eden vesaiki ülkesindeki bankası aracılığı ile ithalatçının ( alıcının ) ülkesindeki bankasına bedelinin tahsil koşulu ile gönderilmesi işlemidir.
Bu ödeme şeklinde vesaik bedeli aracı bankaca tahsil edilmeden, vesaikin ithalatçıya teslimi söz konusu değildir.
İthalatçı ve ihracatçı kendi aralarında yaptıkları anlaşmanın gereklerinin yerine getirilmesinde bankaların kontrolüne, taahhüdüne gerek duymamakta, buna karşılık sadece mal bedelinin tahsilinde bankaların aracılığını talep etmektedir.
Vesaik mukabili işlemler için Uluslararası Ticaret Odasının “Tahsilat İşlemleri için Yeknesak Kurallar” 522 sayılı Buroşür yayınlanmıştır.
VESAİK MUKABİLİ İŞLEMDE TARAFLAR
- Satıcı (Drawer)
- Gönderen banka (İhracatçının bankası/Remiting Bank)
- Tahsil veya ibraz bankası (Presenting/collecting bank)
- Alıcı ( Muhatap/Drawee)
Vesaik Mukabili ödeme şekli;
İhracatçı açısından:
Mal mukabili ödeme şekline kıyasla ihracatçı daha güven altındadır. Çünkü ithalatçının bankaya ödeme yapmadan veya ödeme taahhüdünde bulunmadan önce malların mülkiyetine hak kazanamayacağını bilir. Bu avantaja karşın ithalatçı ödemeyi sevkiyattan çok uzun bir süre sonra yapabilmektedir. Ayrıca, ihracatçı sevkedilen malların ithalatçı tarafından gümrükten çekilmemesi durumunda da malların geri getirilmesi veya yeni bir alıcı bulma riski ile karşı karşıyadır. Malların geri getirilmesi durumunda, nakliye ve sigortaya ilişkin zararlar da ihracatçı açısından önemlidir.
Satıcı (amir), tahsil vesaik’ini bankasına verirken aşağıda belirtilen hususlara dikkat etmek zorundadır:
- Vesaik, uluslararası ve yurtiçi mevzuat açısından eksiksiz, doğru ve tam olarak düzenlenmiş olmalıdır.
- Vesaik, (konişmento, fatura, sigorta belgeleri, poliçeler v.b) doğru şekilde imzalanmış ve cirolanmış olmalıdır.
- Vesaik tahsilatının MTO 522 sayılı broşür kapsamında olduğu belirtilmelidir. Zira tahsilat esnasında doğabilecek sorunlar ve gecikmelere ilişkin maddeler, anılan broşür kapsamında düzenlenmiştir.
- Vesaik ekinde mali bir belge (poliçe- senet vb) yer alıyorsa, bu belgelerin kabul edilmeme, ödenmeme durumunda protesto ettirilip, ettirilmeyeceği hususu açıkça belirtilmelidir.
- Tahsilat talimatında, kabul edilecek poliçenin tahsil bankasın nezdinde mi kalacağı yoksa amir (satıcı) tarafamı gönderileceği hususlarının da açıkça belirtilmesi gerekir.
- İşleme ilişkin komisyon ve masrafların amire mi yoksa, muhataba mı ait olduğu hususu, amir (satıcı) tarafından belirtilmiş olmalıdır.
İthalatçı açısından;
Vesaik Mukabili ödeme şeklinde ithalatçı da güvence altındadır. Çünkü malların mülkiyetini kendisine devreden belgeleri teslim almadan önce ödeme yapmak zorunda değildir. Buna karşın ithalatçı vesaiki teslim almadan malları gümrükten çekemediğinden, onları siparişe uygun kalitede bulamayabilir. Malları ancak vesaik üzerinde inceleyebilir.
Alıcı( İthalatçı) tarafın vesaik tahsilat işleminde bilmesi ve dikkat etmesi gereken hususlar;
- Tahsil/ibraz bankası, amir (satıcı)’nın bankası tarafından gönderilmiş olan vesaiki incelemek veya doğruluklarını saptamak, ayrıca mallar ile ilgili tespit, kontrol veya denetim v.b. yapmak zorunda değildir.
- Tahsil talimatında belirtilen hususların yerine getirilmesi ve vesaikin alıcısına bu şartlar çerçevesinde teslim edilmesinden tahsil/ibraz bankası sorumludur. Bu husustaki tüm risk bu bankanın üzerindedir.
- Taraflar arasındaki herhangi bir anlaşma gereği, alıcı (muhatap) ödeme yapmadan önce malları incelemek veya kontrol etmek yetkisine sahip değildir. Ancak, satıcı bu hususta özel bir izin verebilir.
- İthalatçı vesaiki teslim almaktan vazgeçmesi veya belli bir süre içinde alınmaması halinde, vesaik tahsil bankası tarafından vesaiki gönderen bankaya geri gönderilir.
VESAİK (BELGELER)
Vesaik (Belgeler) iki ana başlık altında incelenmektedir.
· Ticari Belgeler (Commercial Documents)
· Mali Belgeler ( Financial Documents)
TİCARİ BELGELER
Fatura, sevk belgeleri, mülkiyeti temsil eden belgeler ve diğer mali nitelikte olmayan belgeler olarak belirlenebilir.
MALİ BELGELER
Poliçeler, emre yazılı senetler, çekler, ödeme makbuzları ve para ile ödemeyi sağlayan diğer belgeler olarak sayılabilir.
Yukarıda belirtilen belgelerden;
- Ticari belgelerin tahsil işlemi, Belgeli Tahsil ( Documantary Collection),
- Mali belgelerin tahsil işlemi, Temiz tahsil ( Clean Collection),
anlamına gelmektedir.
Vesaik Mukabli Ödeme Şeklinin İşleyişi:
Vesaik Mukabili işlemlerde satıcı(ihracatçı), yüklediği mallara ilişkin konişimentoyu alıcının bankası adına düzenleterek, bir talimat ekinde (bedeli tahsil karşılığı, ödeme taahhüdü karşılığı hususunu içeren talimat) ithalatçının talep etmiş olduğu diğer belgelerle birlikte, bankasına ( remitin bank) verir. Remitin bank, ihracatçının verdiği talimat çerçevesinde vesaiki, ödemenin yapılacağı muhabirinide belirtmek suretiyle, alıcının ülkesindeki muhabirine (konişmento üzerinde adı yazılı bankaya) ICC 522 kapsamında gönderir.
Ülkemiz İthalat Mevzuatı Hükmü uyarınca;
Sevk belgelerine istinaden yapılacak müracaat üzerine, bankalarca mal bedelinin tahsilini takip eden en geç ilk iş günü içinde DSB (Döviz Satım Belgesi) düzenleyerek ihracatçının bankasına döviz transferi yapılır.
Mal bedeli transferinin İthalatçının Döviz Tevdiyat Hesabından da yapılması mümkündür.
Bu durumda, malların gümtrükten KKDF ödenmeksizin çekilmesini teminen mal bedeli transferinin ilgili firmanın DTH hesabından yapıldığına dair ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne hitaben bir yazı verilir.
İthalatçılar, transfer tarihinden itibaren 180 gün içinde transferi yapan bankaya gümrükçe tastikli gümrük beyannamesi ve faturayı ibraz ederek ithalat taahhüt hesaplarını kapatmak zorundadırlar. Aksi halde ilgili bankaca Kambiyo Müdürlüklerine İhbar edilirler (her bir GB itibariyle 50.000.- ABD doları ve eşitine kadar olan ithalat hesapları hariç)
KABUL KREDİLİ ÖDEME (Acceptance credit)
Ø Tanımı
Kabul kredisi;
Satıcının alıcıya tanıdığı ayni kredi kapsamında, ithalatçı, ithal etiği mal/hizmet bedelini mal/hizmet alımında değil, daha sonraki bir vade de ihracatçıya ödeneceğinın garanti edildiği bir kredi çeşididir. Diğer ifadeyle kabul kredisi, satılan mal/hizmet bedelinin bir poliçeye bağlandığı ve police bedelinin vadesinde satıcıya ödendiği ödeme şeklidir.
Peşin ödeme hariç bütün ödeme şekillerinin kabul kredili olarak gerçekleştirilmesi mümkündür.
Kabul kredisinde ana unsur olan poliçede iki türlü kabul vardır.
- Firma kabullü
- Banka kabullü
Ø Firma Kabullü:
Ödeme tahhüdünde bulunan sadece ithalatçı olması yani poliçeyi sadece ithalatçının kabul etmesidir.
Ancak, satıcının ithalatçının yanı sıra bir bankanında garantörlüğünü istemesi durumunda, bu riski üstlenecek bankanın ithalatçı adına banka aval kredisi tahsis etmektedir. Bu kredi; ihracatçının sevk ettiği mallarla ilgili olarak vesaikle birlikte ibraz edilen poliçe’nin, ithalatçı tarafından kabul edilmesi ve kabul edilen bu poliçeye ithalatçının bankasının da aval şerhi koyması suretiyle kullanılır.
Banka Avali; ödeme taahhüdünde bulunan ithalatçının yanısıra, bankanında ödeme taahhüdünde bulunması, Diğer bir ifadeyle, lehtar tarafından alıcı adına keşide edilen ve alıcının kabul imzasının koyacağı bir poliçenin ön yüzünü imzalamak suretiyle ödeme garantisi vermesidir.
Aval; poliçe veya bonunun yüzüne yazılan, şartsız ve rücu edilmez bir kefalettir. Muhatap veya keşideciden başka poliçenin yüzüne imza koyan kimse aval vermiş sayılır. Kimin için verildiği aval şerhinde açıklamak gerekir. Açıklanmamışsa aval, keşideci için verilmiş sayılır. Aval veren kimse, kimin için taahhüt altına girmişse onun gibi sorumlu olur.
Ø Banka Kabullü;
Uluslararası ticarette vadeli alımlara konu olan mal/ hizmet alım satım işlemlerinde, satıcı tarafından alcı adına riski üslenen bankaya çekilen poliçenin ilgili banka tarafından kabul edilmesidir.
Genellikle, vadeli mal alımına imkan veren kabul kredili akreditifili işlemlerde, akreditif lehtarından poliçenin;
Teyitsiz işlemlerde ithalatçının riskini üstlenen amir banka,
Teyitli işmlemlerde amir banka riskini üstlenen teyit bankası,
Üzerine çekilmesi istenir.
KREDİNİN KULLANIMI VE İŞLEYİŞİ
İthalatçı satın aldığı malların bedelini peşin ödemek istemez, satıcı da bu malların bedeli üzerinden düzenleyeceği poliçelerin ancak bir banka tarafından avalize edilmesi sağlandığı takdirde vadeli satışa razı olması halinde ithalatçı, bankasından aval kredisi talep eder.
Bu talep üzerine banka, poliçeye vereceği aval/garanti için ithalatçı firma adına gayrinakdi aval kredisi tesis eder. Tesis edilen kredi karşılığında alınacak teminat türü, firmanın mali durumuna göre ilgili bankaca belirlenir.
Bankaca avalize edilen poliçe, vadesinde ithalatçı tarafından ödenmediği takdirde poliçe bedeli, avalist banka tarafından ödenir. Bu durumda banka, ithalatçı adına tesis ettiği kredi için aldığı teminatı çözer.
İhracatçı da, bankanın aval vererek ödeme taahhüdü altına girdiği poliçeyi, iskonto ettirmek suretiyle kolaylıkla finansman sağlama imkanı bulur.
Ülkemiz İthalat Mevzuatı Hükmü uyarınca;
Kabul kredili ithalat işleminde şayet policeye bankaca aval verilmemiş ise, bankalarca ithalat taahhüt hesabının takibi yapılmaz.
Ancak, poliçenin banka avalinden dolayı bankalarca poliçe vadesinde transferi yapılan kabul kredili işlemlerin ithalat taahhüt hesabının takibi yapılır. Bu durumda poliçe bedelinin vadesinde bankaca transferine müteakip 180 gün içinde gümrükçe onaylı gümrük beyannamesi ve fatura aslı ilgili bankaya ibraz edilmesi gerekmektedir.
AKREDİTİF (Letter of Credit)
Ø Tanımı/İşleyişi
Alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği, aracı bir banka tarafından sözkonusu mal ve hizmetin gerçekleştirildiğine dair belgelerin verilen süre içerisinde, belirtilen şartlara uygun olarak ibrazı ile ödemenin yapılacağına ilişkin banka taahhüdü/banka garantisidir. Taraflar arasında yapılan satış sözleşmesi hükümlerine aykırı davranılması halinde, diğer tarafın zarara uğramamasını sağlar.
Akreditif sistemi, ithalatçı ve ihracatçı ile onların itibarıne ek olarak bankaların garantörlüğünüde devreye sokarak, aralarında oluşabilecek sorunlara cözüm getirmiştir. Buna göre bir akreditif işleminde banka, ithalatçı ve ihracatçı arasında aracılık rolünü üstlenerek belirli koşulların yerine getirilmesinden sonra ihracatçıya ödemenin yapılacağına dair teminatı, ithalatçının yerine verir. Bu nedenle banka ihracatçıya ödemeyi yapmadan önce gerekli belgeleri inceler ve akreditifte zorunlu kılınan koşulların yerine getirilip getirilmediğini saptar.
Akreditiflerde alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmeye, bankalar hiçbir şekilde taraf olmazlar. Alıcı ile satıcının yaptıkları sözleşme, bankayı ilgilendirmemektedir. Banka, olaya akreditif açısından yaklaşır. Bankayı mal veya hizmet değil, bunların belgesi ilgilendirir. Banka, sözkonusu mal veya hizmeti değil, daima mal veya hizmetle ilgili belgeyi inceler ve akreditifte belirtilen/istenen şartlara uygun olup olmadığına bakar.
Uluslararası ticarette, taraflar farklı ülkelerde olduklarından mevzuatları da birbirinden farklı olabilmektedir. Bu nedenle, Uluslararası düzeyde yeknesaklığın sağlanması amacıyla, Milletlerarası Ticaret Odası tarafından vesikalı krediler için “Yeknesak Teamüller ve Uygulamaları” MTO 500 sayılı broşür yayınlanmıştır.
Akreditifin ithalatçılara sağladığı yararlar;
İthalatçı, akreditif şartlarına uygun vesaiki almadan bankanın ihracatçıya ödeme yapmayacağından emin olarak riske katlanmaksızın, sermayesini bağlamaya gerek kalmadan yabancı firmalardan mal satın almak imkanını bulur.
İthalatçı mal bedelinin ödenmesini malların gönderilmesine kadar geciktirebileceğinden, satıcıdan bir kredi sağlamış durumdadır.
Akreditifin ihracatçıya sağladığı yararlar:
İhracatçı, vadesiz satışlar için ithalatçıya kredi açması söz konusu olmasa bile, göndereceği malların bedelinin gecikmeden eline geçeceğine güvenebilmesi için, yabancı ülkedeki ithalatçının mali durumu hakkında bilgi sahibi olmak ister. İthalatçı hakkında gerekli bilgiye sahip olmadan göndereceği malların bedelini tahsilde güçlüklerle karşılaşması mümkündür.
Oysa, Akreditife dayanan satışlarda, ihracatçı akreditif şartlarına uygun hareket ettiği taktirde ithalatçının mal bedelini ödeme zorunda kalacağından, ithalatçı ödeme yapmaz ise bu ödemenin amir bankaca, şayet ihracatçının bankası akreditife teyidini eklemiş ise teyit bankasından hemen alacağına kuşku duymaz.
Ø Akreditifte Taraflar
- Amir / İthalatçı
- Amir Banka
- Lehtar / İhracatçı
- Teyit / İhbar / Görevli Banka
AKREDİTİF AMİRİ (Aplicant)
Akreditif açmak üzere bankasına başvuran alıcı yani ithalatçıdır. Akreditif için gerekli tüm şartları, akreditifin cinsini, istenecek belgeleri ve ihracatçı yani satıcı ile yaptığı sözleşmeyi veya proforma faturayı bankasına iletir.
Akreditif amiri, genellikle akreditif açtırdığı bankayı yönlendiren taraftır. Satıcı ile mutabakatları sonucu oluşmuş, onayladığı herhangi bir değişikliği bankaya bildirir ve bankanın belgelerde bulduğu herhangi bir olumsuzluğu mal veya hizmet teslimi sırasında kabul etme ve etmeme kararını verir ve bunu bankasına bildirir.
Akreditif amiri, bankası ile yaptığı sözleşme gereği tüm taahhütlerini yerine getirir. Ve akreditif şartlarında tüm masraf ve komsiyonları lehtarın ödneceği belirtilmiş olsa dahi herhangi bir akreditif iptal veya kullanmama dorumlarında sözkonusu olan komisyon ve masrafları öder.
AMİR BANKA ( Openin or issuing Bank)
Akreditif amirinden alınan talimat ile akreditif açan banka, Amir Bankadır. Amirden aldığı talimat ile akreditif metnini hazırlar ve satıcıya iletilmesi için muhabir bankayı gönderir. Akreditif şartlarının yerine getirilmesi halinde gereken miktarın ödeneceği muhabir bankaya veya doğrudan satıcıya taahhüt edilmiş olur.
Amir banka, akreditif açılışıyla ve yazışmalarla ilgilenir ve takip eder. Mal ve Hizmet ile ilgili akreditifte sözü geçen belgeleri alır ve 7 iş günü içinde inceleyerek uygunluğunu tespit ettiği taktirde ödeme, uygunsuzluğunu tespit ettiği hallerde ise, amir ile görüşerek uyumsuzlukları belirterek belgeleri reddeder ve bunu muhabir bankaya bildirir.
Amir banka akreditif işleminin başlaması ile verdiği taahhütlerden dolayı muhabir bankaya karşı sorumludur. Eğer akrditifte teyit, ödeme, iştira veya kabul yetkileri varsa, buna göre teyit bankasına, ödeme bankasına, iştira bankasına veya kabul bankasına karşı sorumludur.
LEHDAR (Beneficiary)
Lehine akreditif açılan satıcı, Lehtardır. Akreditif şartlarında yer alan belgeleri ibraz eder ve tahsilatta bulunur. İhracatçı, yani lehtar, akreditif türüne göre, vadesinde ödeme veya vesaike ekli poliçesine kabul ile ilgili imza alır.
LEHTAR BANKA (Ihbar/ Görevli/Teyit Bankası)
Amir Banka tarafından kendisine gelen akreditif mektubu şartlarını kendi ülkesindeki ihracatçıya ihbar eden, yani lehine akreditif açıldığını satıcıya bildiren ve malların sevkinden sonra akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibrazında satıcıya mal bedelini ödeyecek olan bankadır.
Amir Bankanın vermiş olduğu yetki kapsamında lehtar bankanın üstlenmiş olduğu sorumluluklar değişebilir.
İHBAR BANKASI ( Advisin Bank)
Akreditif işleminde, çoğunlukla satıcı olan ihracatçının ülkesinde bulunan ve akreditifi açıldığını ihracatçıya ihbar eden banka ihbar bankasıdır. İhbar bankası, ihracatçıya lehine akreditif açıldığını ve açılan bu akreditifin şartlarını iletir. Eğer ihbar bankası, sadece ihbar etmekle yükümlü ise hiç bir şekilde ödeme yükümlülüğü altına girmez.
TEYİT BANKASI ( Confirming Bank)
Amir banka ile birlikte akreditifi teyit eden banka Teyit Bankasıdır. Amir bankanın talimatlarına uygun olarak, akreditif şartlarına uygun belgelerin kendisine ibrazı halinde, gerekli ödemeyi yapacağını taahhüt eden bankadır ve amir bankanın sahip olduğu sorumluluğun aynısını taşımaktadır.
Teyit bankası, amir bankanın akreditif taahhüdü dolayısıyla taşıdığı yükümlülüğün aynısına sahip olduğundan gireceği akreditif işlemini çok iyi incelemelidir. Akreditif şartlarının yeterince açık olması ve amir bankanın güvenilir olması ile alıcının ülkesinden doğan risklerinin asgari olması teyit bankası için incelenmesi gereken önemli hususlardır.
GÖREVLİ BANKA ( Nominated Bank)
Adından da anlaşılacağı üzere, akreditifin türüne göre görevlendirilmiş olan bankadır. Konusuna göre akreditifte ödeme yapmaya, vade de ödeme yükümlülüğü altına girmeye, poliçe kabul etmeye ve iştira işlemi yapmaya yetkili bankadır.
Görevli bankanın, amir banka için yukarıda belirtilen işlemleri yapabilmesi için, görevlendirilmiş olması gereklidir. Eğer teyit bankası görevli banka olarak tayin edilmediyse, kendisine verilen belgelerin incelenmesinden veya amir bankaya gönderilmesinden sorumlu değildir. Ancak, kendisine ibraz edilen belgeleri kanunen 7 iş günü içinde incelemesi şarttır.
Ø AKREDİTİF AÇILIŞI
Amir, lehtar ile yaptığı sözleşme/anlaşma kapsamında akreditif açtırma teklif mektubunu doldurup proforma fatura ile birlikte Bankasına (amir banka) müracaat ederek ihracatçı (lehtar) lehine akreditif açılması talebinde bulunur.
Banka, açacağı bu akreditif karşılığında ödeme taahhüdü altına gireceğinden, ithalatçı firma adına gayrinakdi bir kredi tesis ederek, muhabir ilişkisi bulunduğu bankalardan birine, amirin talimatı çerçevesinde, ICC 500’e uygun olarak telex veya swift ile akreditif açar.
AKREDİTİFLERİN İNCELENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUSLAR:
1) Akreditif amiri (ithalatçı) adı ve açık adresinin mutlaka akreditif metninde bulunması gereklidir.
2) Akreditif lehtarı ( İhracatçı) adı ve açık adresinin mutlak surette akreditif metninde bulunması gerekir.
3) Akreditiflerde ödeme yapmaya, vadeli ödeme taahhüdüne girmeye, poliçe kabul etmeye iştiraya yetkili kılınmış bankanın adı açıkça yer almalıdır.
4) Akreditifin dönülebilir (revocable) veya dönülemez (irrevocable) olduğu mutlaka akreditif metninde yer almalıdır.
5) Akreditifin teyitli veya teyistsiz olduğu metinde mutlaka ve açıkça yer almalıdır.
6) Bütün akreditiflerde akreditifin kullandırılma şekli “available by“ (ödeme şekli)’ nın belirtilmiş olması gereklidir.
7) Bütün akreditiflerde “akreditif vadesi ve vadenin sona ereceği yer“ mutlaka belirtilmiş olmalıdır (This L/C is valid until......... at your/our counters) Akreditifin kesin bir tarihle belirtilmiş bir vadesi olmak zorundadır (expiry date) Akreditif tahtında talep edilen belgeler en geç bu tarihe kadar akreditifin kullanılacağı bankaya ibraz edilecektir. Akreditifin vade tarihi belgelerin ibraz edileceği bankanın; tabii afetler, isyan, ayaklanma, iç karışıklık, savaş hali veya kendi kontrolleri dışındaki tüm nedenler veya grev, lokavtlardışında kapalı olduğu güne rastlandığında, bankanın açık olduğu gelecek ilk güne kadar uzatılır
8) Akreditif metni içerisinde son yükleme tarihi yer almalıdır. Böyle bir tarih belirtilmemiş ise, akreditif vadesi aynı zamanda yükleme vadesi olarak kabul edilecektir.
9) Akreditif metninde, kısmi sevkiyata izin verilip verilmediği belirtilmiş olması gerekir. Şayet belirtilmemiş ise, akreditifin kısmi kullanıma izin verdiği kabul edilir.
10) Akreditifte, aktarmaya izin verilip verilmediği hususu belirtilmiş olması gerekir. Şayet belirtilmemiş ise, aktarmaya izin verildiği kabul edilir.
11) Akreditif metni içerisinde mutlaka mal tanımının yapılmış olması gerekmektedir. Ayrıca, proforma faturaya da atıfta bulunulabilir. Ancak, Bankalar proforma faturaları incelemekle yükümlü değildir. Bu nedenle risk doğabilir.
12) Akreditif tutarının, mal miktarı veya birim fiatları metinde mutlaka belirtilmiş olması gerekmektedir. Akreditifte tutar veya miktar ya da birim fiatına ilişkin olarak “yaklaşık“ (about) “takriben“ (approximately), “ civarında“ (circa) veya buna benzer ifadelerin yer alıyor olması halinde, akreditif tutarında veya mal miktarı veya birim fiatı üzerinden arı/eksi %10’u aşmayacak şekilde bir farka izin verildiği anlaşılacaktır
13) Akreditif metninde vesaikin ibraz süresi belirtilmelidir. Bu husus metinde belirtilmemiş ise bankalar sevk tarihinden “21“ gün sonra kendilerine ibraz edilen belgeleri aksine bir hüküm yoksa kabul etmezler. Her durumda vesaik en geç akreditif vadesinde ibraz edilimelidir.
14) Akreditif metninde mutlaka ödeme, poliçe kabulu, iştira yapılacak belgelerin belirtilmesi gerekmektedir. (Available against presentation of the following documents which are all strict conformity with teh L/C tersm and condations)
15) Akreditif metni içerisinde malların teslim şekli (İNCOTERMS 2000) mutlaka yer almalıdır.
16) Akreditifte belirtilen teslim şekillerine göre, malların sigortasının amir tarafından yapılması gerektiği hallerde, yükleme detaylarını içeren mesajın talep edilmesi gerekir Ancak, ibrazı zorunlu belgeler arasında istenmemesi halinde de rezerv konusu olmaz. Sigorta yükümlülüğü ihracatçıda olması halinde ise, sigorta poliçesi talep edilmesi gerekir.
17) Akreditif tahtında masrafların amir veya lehtar tarafa mı ait olduğu hususu açıkça belirtilmiş olması gerekir.
18) Akreditifte ödemenin ne şekilde yapılacağı “Rambursman Klozu“ mutlaka belirtilmiş olması gerekir.
19) Akreditif metninde ayrı bir Rambursman bankası belirtilmiş ise, böyle bir durumda rambursman’ın URR525’e tabi olduğu belirtilmeli ve ramburman bankasına otorizasyonla ilgili mesaj çekilmelidir.
20) Akreditif metninde, herhangi bir şartın yerine getirilmesinden sonra akreditif kullanılır hale (operatif) gelecektir ifadesi yer alıyorsa, şart yerine getirilmeden akreditif kullanılır hale gelmeyecektir.
21) Akreditifin mutlaka şifreli bir mesaj tipi ile gönderilmesi gereklidir.
Ø Akreditifin Maliyeti ve Zorunlu Masraflar
- Akreditif tutarı üzerinden %04,5 D.V + D.V. üzerinden de %5 BSMV
- GKS üzerinden %07,5 D.V + D. V üzerinden de %5 BSMV
- Swift maliyeti (L/C için)
- Banka komisyonu (günün koşullarına göre belirlenir)
Ø Ülkemiz Mevzuatı Açısından Akredifli işlemlerde İthalat hesabının kapatılması:
Ülkemiz kambiyo mevzuatı çerçevesinde, ithalat kapsamında açılan akreditife ilişkin muhabir bankaya yapılan ödeme tarihini takip eden 180 gün içinde fiili ithalatın gerçekleştiğini belgeleyen Gümrükçe tasdikli Gümrük Beyannamesi (GB) ve faturanın akreditifi açan bankaya ibraz edilerek ithalat hesabı kapatılır.
Akreditif ödeme şeklinde bedelin bir kısmının malların fiili ithalinden sonra ödenmesinin şart edildiği durumlarda hesap, nihayi ödemeyi takip eden 180 gün içinde kapatılır.
Ø AKREDİTİF ÇEŞİTLERİ
Gayrikabilirücu Akreditif /Dönülemez /Irrevocable Credit
Açılan akreditif şartlarına tamamen uyulması kaydıyla, belirlenen süre içinde ödeneceği hakkında amir bankanın kesin taahhüdünü içeren akreditiftir. Diğer bir ifadeyle ihracatçının akreditif koşullarını yerine getirmesi halinde, amir banka ödemeyi yapacaktır. İthalatçının durumunun bozulması, akreditiften vazgeçmek istemesi gibi durumlar akreditif bedelinin ödenmesini engellemez. Bütün tarafların izni alınmadıkça iptal edilemez ve şartları değiştirilemez.
İhracatçıya ödeme konusunda garanti vermesi ve taraflara sağladığı güven nedeniyle dönülmez akreditif uluslar arasında ödeme şekilleri içerisinde en çok kullanılandır.
Kabilirücu Akreditif /Dönülebilir /Revocable Credit
Akreditifi açan banka tarafından lehtara önceden haber vermeden iptal edilebilen veya şartlarında değişiklik yapılabilen akreditif türüdür. Malların sevki ve vesaikin ihracatçı tarafından muhabir bankaya ibraz edilmesinden önce akreditifin şartlarının değiştirilebileceği veya iptal edilebileceği için ihracatçı açısından büyük risk taşımaktadır. İthalatçıya ise oldukça fazla esneklik getirmektedir.
İhracatçı tarafından ihracat vesaikinin lehtar (muhabir) bankaya ibraz edilmesi durumunda, akreditifin bankaca ya da ithalatçı tarafından iptal edilmesi veya şartlarının değiştirilmesi mümkün değildir.
Lehtarın durumunun fazlaca güvenceli olmaması nedeniyle, lehtar açısından çok tercih edilen bir akreditif türü değildir.
Teyitli Akreditif /Confirmed Credit
Akreditifi açan bankaca görevlendirilen ihbar bankasının, akreditifi lehtara ihbar ederken, akreditifi açan bankanın yükümlülüğünü yerine getireceğine dair sorumluluk almasıdır. Başka bir ifadeyle, teyidini ekleyen banka, akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibrazı halinde, amir bankayla birlikte kesin ödeme taahhüdü altına girer.
Teyitsiz Akreditif / Unconfirmed Credit
Bu tür akreditiflerde muhabir banka, akreditifi lehdara sadece ihbar etmekle yükümlüdür. Gelen akreditifin doğruluğunu kontrol eder ancak, ödeme taahhüdü altına girmez. Akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazı karşılığında ödeme taahhüdü, sadece akreditifi açan bankanın (amir bankanın) sorumluluğundadır.
Devredilebilir Akreditif /Transferable Letter of Credit
Açılan akreditifin devredilebilir nitelikli olması halinde, akreditif lehtarı kendisine tanınan hak ve yükümlülükleri bir veya birkaç lehtara devredebilir. İkinci lehtar veya lehtarların telapleri doğrultusunda kendilerine devredilmiş bulunan akreditif üçüncü lehtar veya lehtarlara devredilemez. Ancak, ikinci lehtar veya lehtarların talepleri doğrultusunda akreditifin ilk lehtarına devri mümkündür.
Akreditif, aşağıda belirtilen maddeler dışında orjinalinde belirtilen şartlarla devredilmesi esastır.
- Akreditifin tutarı veya birim fiyatı azaltılabilir.
- Akreditifte yer alan vadeler kısaltılabilir.
- Sigorta oranı artırılabilir.
İlk lehtar, ikinci lehtarın kendisine devredilen akreditif tahtında bankaya sunduğu vesaik içerisindeki faturayı akreditif şartları çeçevesinde kendi faturası ve poliçesi ile değiştirme hakkına sahiptir.
Döner (Rotatif) Akreditif / Revolving Letter of Credit
Bu tür akreditifler taşıdığı şartlara göre kullandıkça otomatik olarak yenilenerek tekrar kullanılabilir hale gelen ve bunun için özel değişiklik yapılması gerekli olmadan kullanılabilen akreditif türüdür.
Genellikle aynı cins malı aynı ihracatçıdan kısım kısım ithal eden ithalatçılar tarafından amir bankaya verilen özel talimatla açılır. Akreditif tutarının tamamı veya bir kısmının kullanılması halinde, koşullar otomatik olarak yenilenir.
Bu tip akreditifler, ithalatçıları toplam ithalat için paranın tamamını ilk etapta kullanım zorunluluğundan kurtaran ve ihracatçı tarafada her kısım ihracatiçin yeni bir akreditif açılışının beklentisi olmaksızın bu akreditif tahtında üretim yapma ve mal satma kolaylığı getirir.
Rotatif akreditifler meblağ veya süre ile sınırlı olmalıdır, zira bu tür akreditifler amir ve bankasını büyük bir sorumluluk altında bırakır.
Rotatif akreditif;
a) Süre açısından sınırlı
b) Meblağ Açısından sınırlı
,
olarak kullandırılması mümkündür
a) Süre açısından sınırlı Rotatif akreditif:
Bu türdeki rotatif akreditiflerde, belirli devreler itibariyle tarafından kullanılması halinde yenilenmektedir.
Örneğin : l yıl içerisinde her ay belirli bir miktarda yükleme yapılarak akreditifin lehtar tarafından kullanılması
Söz konusu akreditifler;
- Birikimli (cumulative)
- Birikimsiz ( Non- Cumulative)
olarak açılabilir.
Birikimli ( Cumulative): Belirlenen bir dönem içerisinde kullanılmayan akreditif tutarı müteakip dönemdeki akreditif tutarına ilave edilerek kullanılan akreditif tipidir.
Birikimsiz ( Non-Cumulative) : Belirlenen dönem içerisinde kullanılmayan akreditif tutarı iptal edilerek, kullanılmayan dönem tutarı kadar eksik kullanılan akreditif tipidir.
b)Meblağ Açısından Sınırlı Rotatif Akreditif :
Akreditif tutarında ve akreditif vadesi içerisinde yapılacak her yükleme ile akreditifte ödenecek tutar lehtarın emrine amade tutularak, akreditif kullandırılacak maksimum tutar belirlenir.
Karşılıklı Akreditifler /Back To Back L/C
Bu tür akreditifler, genelde transit ticaret te ve ihracatçı’nın malı üreten firmadan başka bir firma halinde, satıcının üreticiden mal temininde finansman zorluğu çektiği durumlarda kullanılır.
Birbirinden ayrı iki akreditiften oluşur. İlk akreditif lehtarının, ikinci akreditifin amiriolduğu işlem türüdür.
Akreditifin ilk lehtarı kendisine açılan akreditifi teminat göstermek suretiyle, malların asıl satıcısı veya imalatçısı lehine, kendisine açılan akreditifteki aynı özellikleri taşıyan bir akreditif açılmasını ister.
İhracat bedeli yurda geldiğinde, ithalat bedeli banka tarafından tahsil edildikten sonra kalan kısım ihracvatçıya ödenir.
Ø KULLANDIRILIŞ ŞEKLİ İLE AKREDİTİFLER
- Vesaik ibrazında ödemeli (Sight Payment)
- Poliçe kabullü (Acceptance)
- Belirlenen bir vadede ödeme (Deferred Payment)
- Peşin ödemeli (Red-Clause Akreditifler)
- Karışık ödeme (Mix Payment)
¨ Vesaik İbrazında Ödemeli ( Sight Payment )
Akreditif şartlarında talep edilen uygun belgelerin, akreditif süresi içinde, akreditifte öngörülen ödeme yerine göre; teyitli ise teyit bankasına, teyitsiz ise amir bankaya ibrazı ile ödemenin yapıldığı akreditiflerdir.
¨ Poliçe Kabullü (Kabul Kredili Akreditifler/Acceptance L/C)
Akreditif şartları arasında, akreditif tahtında talep edilen belgelere ilaveten lehtarın çektiği poliçe/poliçeler’in kabulünü öngören maddelerin yer aldığı akreditif türüdür. Alıcı ile satıcı arasındaki anlaşmaya göre, ibrazından belli bir süre sonra ödenmek üzere belli bir vadeyi içeren poliçe, teyit veya ihbar bankası ya da akreditif amiri üzerine çekilir.
Ancak ülkemiz mevzuatı uyarınca, poliçenin Türkiye’de kabul edilmesi halinde damga vergisine tabi olacağından genelde muhabir banka üzerine çekilmektedir.
Kabul kredili akreditiflerde, poliçe kabul edilmesi veya aval verilmesi halinde, akreditifle doğan taahhüdün kaynağı poliçeye dönüşmektedir.
¨ Belirlenen bir vadede ödeme ( Deferred Payment)
Mal bedelinin ödenmesinde lehdarın (satıcı) amire (alıcı) bir vade tanımasına paralel olarak yüklemenin yapıldığı tarihten belirli bir süre sonra ödemeyi öngören akreditiflerdir.
Lehtar, yaptığı yükleme ile ilgili evrakları görevli/teyit bankasına ibraz eder, vesaik incelenir, akreditif şartlarına uygun bulunması halinde, vadesinde ödenmek üzere amir bankaya gönderilir.
¨ Peşin ödemeye imkan veren akreditifler (Red- Clause Akreditifler)
Bu tip akreditiflerde, akreditif tutarının tamamının veya bir kısmının (belirli bir yüzdesinin), akreditifte talep edilen belgelerin ibrazından önce lehtara peşinen (avans olarak) ödenmesi öngörülür. Tarafların (lehtar/amir) birbirlerini çok iyi tanımadıkları hallerde peşin ödenecek kısım için lehtar’dan peşin ödemeyi garanti edecek bir Teminat Mektubu talep edilebilir. Bu hususun akreditif şartında belirtilmesi gerekir. Teminat Mektubu öngörülmüş olması halinde, sözkonusu Teminat Mektubu düzenlenmeden L/C operatif hale gelmez.
¨ Karışık ödemeye imkan veren akreditifler (Mix Payment)
Bu tip akreditiflerde, akreditif tutarının belli bir oranda peşin, vesaik ibrazında ve belli bir vadede ödenmesi öngörülür.
İÇ MEVZUAT
Dış Ticaret, her ülkede belirli bir kambiyo ve dış ticaret rejmine göre yürütülür. Ülkeden ülkeye değişiklik gösteren DIŞ TİCARET REJİMİ bir ülkeye mal ve hizmet girişi ile ülkeden çıkan mal ve hizmet karşılığında oluşan döviz giriş ve çıkışını kontrol eden kısıtlama ve teşvikler ile bunların esasların bütünüdür.
ÜLKEMİZ İTHALAT VE İHRACAT REJİMLERİ UYARINCA FİİLİ İTHALAT/İHRACAT AŞAMASINDA KULLANILAN BELGELER
İthalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi için, ithal/ihraç konusu ürünün cinsine ve ithal/ihraç edildiği ülkeye göre farklılık gösterenbilen bir çok belge kullanılmaktadır.
Bu belgeler, gerek ithalat gerekse ihracat aşamasında, gümrük mevzutı uyarınca doldurulması gereken “Gümrük Beyannamesi”ne eklenerek Gümrük Müdürlüklerine ibraz edilmesi gerekir.
Gümrük Beyannamesi: Gümrük rejimi çerçevesinde beyanda buunulması gereken eşya ile ilgili olarak, firma vekili gümrük müşaviri tarafından gümrük mevzuatı uyarınca doldurularak imzalanan ve işlem görmek üzere gümrük idaresine sunulan, içeriğinde, beyannameye konu mala ilişkin bir çok bilgilere yer verilen, beyan sahibi olarak imzalayanlara hukuku ve cezai sorumluluk doğuran, gümrük idarelerinin muayenne-tespit işlemlerinde baz alarak üzerinde gümrük mevzuatının öngördüğü işlemleri yaptıkları, yazılı beyanda kyullanılan standart bir belgedir:
Gümrük Beyannamesi, beyana konu olan mala ilişkin alıcı, satıcı, vergi hesaplamaları, ödeme şekli, mal miktarı, bedeli, döviz cinsi, aracı banka gibi bir çok detaylı bilgileri içermektedir.
Tescilde Beyannameye Eklenecek Belgeler (İthalatta);
- Orjinal fatura
- İthal eşyasına ait kıymet bildirim formu
- Menşe Şahadetnamesi
- ATR veya EUR.1 Dolaşım belgesi
- Banka komisyonuna ilişkin dekont
- Bedeli fiili ithalattan önce ödenen ithalat işlemlerinde, Banka transfer belgesi/yazısı ( aksi taktide Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu’nun yatırıldığına dair makbuz)
- Ödeme şekline göre navlun faturası veya sigorta poliçesi
Gümrük Rejmine Göre Eklenmesi Gereken Zorunlu Belgeler;
- Dahilde İşleme İzin Belgesi
- Hariçte İşleme İzin belgesi
- Gözetim Belgesi
- Serbest Bölge İşlem Formu
- Transit Ticaret Formu
Belirli malların İthal veya İhracında:
- Kontrol Belgesi (Sağlık, Çevre ve Tarım Bakanlıklarınca)
- Bakım- Onarım Belgesi ( Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca)
- İthal/İhraç İzin veya Onay Belgesi ( Silah,afyon, haşhaş,tehlikeli artıklar, şeker,canlı hayvan, ilaçlar, gübre, haberleşme cihazları vs)
- TSE Uygunluk Belgesi
- Uygunluk yazısı ( slovent ve bazı petrol ürünleri için Pet.İş.Gn.Md.)
- Karayolu uygunluk belgesi
- Radyasyon belgesi
- Bitki ve gıda ürünleri için sağlık sertifikası
- Expertiz raporu ( tarihi eserlerle ilgili (müze müdürlüklerinden)
- Standart kontrol belgesi (zorunlu standarta uygun olduğuna dair (Dış Ticaret Standardizasyon Denetmenlerince)
Beyannameye Eklenmesi İhtiyari Olan Belgeler;
- Ayrıntılı Fatura
- Çeki Listesi
- Packing List
ÜLKEMİZ DIŞ TİCARET REJİMİ VE KAMBİYO MEVZUATI;
Ülkemizde Dış Ticaret Rejmi, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında çıkarılan 1567 sayılı Kanun ve bu Kanuna ilişkin 7.8.1989 tarihinde yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı karar’la belirlenmiştir.
Bu kararın amacı, ithalat, ihracat, görünmeyen işlemlere ve sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine, düzenleyici ve sınırlayıcı esaslar getirmektir.
Bu karara ilişkin uygulama, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yayımlanan Tebliğler ve verilen talimatlar çercevesinde T.C. Merkez Bankası’nca çıkarılan genelgelerle yürütülür.
İTHALAT
Tanımı:
Alıcı ile satıcı arasında mal teslim şekil ve şartları ile mal bedelinin ödenmesi hususunda varılan mutabakat doğrultusunda, bir ülkeye diğer bir ülkeden hem uluslararası mevzuat hem de o ülkenin iç mevzuatına uyularak yapılan mal alımına ithalat denilmektedir.
Ülkemiz İthalat Rejmi uyarınca ithalat işlemleri;
Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi numarası verilen her gerçek kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları ithalat işlemlerini yürütebilir.
T.C. MERKEZ BANKASININ İTHALATA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ
İthalat bedelleri, uluslarararası kurallar ile bankacılık teamüllerine, alıcı ve satıcı arasındaki sözleşmeye göre aşağıdaki esas ve ve usuller çerçevesinde banka ve özel finans kurumlarının kendi kaynaklarından veya döviz tevdiat hesaplarından ya da mal veya hizmet ihracı bedelinden mahsup (takas) edilmek suretiyle Türk Parası veya Döviz olarak ödenir.
Genel Esaslar;
1. İthalat işlemleri, 95/7606 sayılı İthalat Rejim Kararına İlişkin İthalat Yönetmeliğinin 3. maddesinde belirtilen niteliklere haiz gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılabilir.
2. İthalat işlemleri gümrük idarelerinde başlar ve sonuçlandırılır. İthalatçılar, bankalara sadece mal bedellerinin ödenmesi ve TPKK hakkındaki mevzuata göre bankalarca takibinin yapılması gereken ithalat hesaplarının kapatılması için müracaat ederler.
3. İthalat hesaplarının takibi ve kapatılması bankalarca yapılır.
§ İthalat hesabının kapatılması için GB’nin ithalatçı fırma nüshası aslı ile faturanın gümrükçe tasdikli aslının ibrazı zorunludur. Aksi halde ithalat hesabı kağatılamayacağından Kambiyo Merciine bildirim yapılır. Bu belgelerin asılları görüldükten sonra iade edilip fotokopileri banka nezdinde saklanır.
Ancak,
- serbest bölgelerden yapılan ithalatta GB’nin onaylı aslı olmak kaydıyla serbest bölge gümrük müdürlüklerince üzerinde gerekli diğer bilgilerin yaynında kaşe ve mühür basılarak “fatura aslı gümrüğümüzde saklandığından bu fotokopi hesap kapamada kullanılmak üzere verilmiştir.” Şeklinde meşruhat bulunan fatura fotokopilerine istinaden,
- Milli Savunma Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı Kuvvet Komutanlıklarıarı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Olağanüstü Hal Bölge Valiliği veya bu kuruluşlarca yetki verilen kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacak ithalatta , adı geçen kuruluşların, fiili ithalatın yapıldığına dair yazılı beyanına istinaden de söz konusu belgeler aranmaksızın,
İthalat hesabının kapatılması mümkündür.
§ İhracatçının satış sözleşmesine göre ibraz etmekle zorunlu olduğu fatura, konişmento, taşıma belgeleri, sigorta poliçesi, menşei şahadetnamsi,expertiz raporu gibi ticari belgeler, bankalar ile alacı ve satıcı arasındaki özel hukuk ilişkisi ile ilgili olup, Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu (TPKK) hakkındaki mevzuata tabi değildir.
§ Akreditifli ve vesaik mukabili ödeme şekillerinde ithal bedelinin transerini müteakip fatura aslının arkasına transfere ilişkin düşüm yapılır, hesap kapama sırasında gümrük onayını taşıyan bu farura aranır ve GB ile birlikte üzerine hesap kapatmaya ilişkin not konulur.
Diğer ödeme şekillerinde ise, transfer ya da hesap kapatma sırasında aynı anda ibraz edilen GB ile gümrükçe onaylı fatura aslı üzerine transfer edilen dövize ve hesap lapatmaya ilişkin düşümler yapılır.
§ Bir GB konusu ithalatın bedelinin farklı ödeme şekillerine göre ödenmesi halinde, hesap kapatma işlemi en son bedel transferinin yapıldığı ödeme şeklinin hesap kapatma esasları dahilinde yapılır.
4. Ödenen mal bedeli, fiilen ithal edilen malın GB veya faturadan tespit edilecek değerden 50.000 ABD daoları veya eşiti döviz ya da TL tutarından daha fazla ise, bankaca hesap kapatılmaz ve ilgili kambiyo müdürlüğüne ihbar edilir. Malın değerinin ödenen tutardan fazla olması halinde ihbar yapılmaksızın hesap kapatılır.
5. İthalatçıya, ithal bedeli olarak döviz veya TRL üzerinden düzenlenmiş çek verilmez.
6. Teslim ve ödeme şekli ile bu hususlarda yapılacak değişiklikler, bankacılık uygulamalarına göre yeni teslim veya ödeme şeklinin şartlarına uygun olması kaydıyla alıcı ve satıcı tarafından serbestçe belirlenir.
Ancak, kamu kurum ve kuruluşlarının her türlü ithalatı için akreditif açtırma veya diğer ödeme şekillerine ilişkin döviz transfer talepleri FOB teslim şekline göre yapılacaktır. (NATO ithali hariç) Navlun ve /veya sigorta içeren (CFR,CİF,CIP vb) teslim şekli değişikliklerine ilişkin taleplerde Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğünün izni aranır.
Mal bedeli, navlun ve sigorta dahil 50.000.- ABD doları (50.000 ABD doları dahil) veya eşiti dövize kadar olan teslim şekli değişikliklerine ilişkin talepler Müsteşarlık izni aranmaksızın doğrudan bankalarca sonuçlandırılır.
7. İthal konusu malın devredildiği kişininde de ithalat yapabilme vasfına sahip olması
Kaydıyla ( Akreditif amirinde değişiklik, konişmento veya diğer taşıma belgelerinin cirosu ve diğer ticari belgelerin devri suretiyle) fiili ithal tarihine kadar ithalatçı değişikliği yapılabilir.
Mal bedelinin transfer tarihi ile fiili ithal tarihi arasında yapılan ithalatçı değişikliğinde, ilk ithalatçının malları devrettiği ithalatçıyı hesap kapama süresinden önce bankasına bildirmesi zorunludur.
8. ithal işlemleri ithalat hesaplarının kapatılması tarihine (dahil) kadar temsil tetkisine haiz kişilerce yapılabilir
9. İthal edilmeyen malların banka kaynaklarından ödenmiş bulunan bedellerinin hesap kapatma süresinin bitiminden itibaren en geç 90 gün içinde yurda getirilerek bankalara satılması zorunludur
İthalat bedelleri banka kaynağından ödenmemiş olmayıp da
- ihraç bedellerinin serbest kullanıma bırakılan en çok %30’luk tutarlarından
veya
- fatura veya istihkak raporları ile tevsik edilmek surtetiyle hizmet ihracı bedelleri ile
açılan DTH’dan ödenmiş olması halinde bu zorunluluk aranmaz.
10. ithalatçıların bankalarda açtırdıkları döviz tevdiat hesaplarından ithalat bedellerinin ödenmesi mümkündür.
Bu yoldan yapılacak ithalatta, döviz satım belgesi düzenlenmez. Bedelleri söz konusu hesaptan ödenen ithalatın yapılmaması nedeniyle geri getirilen dövizler ithalatçının talebine göre söz konusu hesaplara idade edilebilir.
11. Kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılacak ithalatta, mal bedeli ile birlikte veya GB ibraz edilmek suretiyle Görünmeyen işlemlere ilişkin Hükümler çerçevesinde faiz transferi yapılabilir ve ödenen faiz tutarı GB’nin tarih ve numarası da belirtilmek suretiyle ilgili gümtük müdürlüğüne bildirilir.
ÖDEME ŞEKİLLERİ
Ø AKREDİTİFLİ ÖDEME:
Bankalar ithalatçılardan akreditif talimatını aldıktan sonra 5 iş günü içinde bu talimat ile Uluslar arası kurallar ve bankacılık teamüllerine uygun şekilde akreditif açarlar.
Akreditif açılması talebi üzerine mal bedelleri nakden veya hasaben tahsil edildiği taktirde, henüz akreditif açılmamış olsa dahi döviz satışı yapılarak DSB düzenlenir. Satışı yapılan bu dövizler, ancak akreditif konusu ithalat bedellerinin ödenmesinde kullanılabilir. Bir başka ifadeyle banka ile ithalatçının anlaşması halinde, akreditif konusu ithalat bedelleri için akreditif açılması veya muhabir hesaplarının borçlandırılmış olması beklenmeksizin döviz satışı yapılabilir.
İthalatçılar bu ödeme şeklinde, muhabir hesaplarının borçlandırılmasını takip eden 180 gün içinde transferi yapan bankaya gümrükçe tasdikli Gümrük beyannamesi (GB) ile faturayı ibraz ederek hesap kapatma talebinde bulunurlar. Bankalarca GB ve fatura ile DSB veya TPTB arasında uygunluğun sağlanması yönünde gerekli inceleme yapıldıktan sonra ithalat hesabı kapatılır.
Ödemesi fiili ithalden sonra yapılan vadeli akreditifli işlemlerde hesap, GB ve faturaya istinaden ödemeyi takip eden 180 gün içinde kapatılır.
Akreditifli ödeme şeklinde bedelin bir kısmının malların fiili ithalden sonra ödenmesinin şart edildiği durumlarda, hesap nihayi ödemeyi takip eden 180 gün içinde kapatılır.
Bankalarca hesabın kapatılmasına müteakip Döviz Satım Belgesi (DSB) veya Türk parası Transfer belgesi (TPTB) ile GB ve faturanın birer fotokopisi nedlerinde saklanır.
Ø VESAİK MUKABİLİ ÖDEME:
Vesaik mukabili ödeme şekline göre yapılacak ithalatta, sevk belgelerine istinaden yapılacak müracaat üzerine, bankalarca mal bedelinin tahsilini takip eden en geç ilk iş günü içinde TPTB veya DSB düzenlenerek transfer yapılır.
İthalatçılar transfere müteakip 180 gün içinde transferi yapan bankaya gümrükçe tasdikli GB ve faturayı ibraz ederek ithalat hesabını kapatmak zorundadırlar.
Ø MAL MUKABİLİ ÖDEME:
Bu ödeme şeklinde bankalarca ithalat hesabının takibi ve kapatılma zorunluluğu olmamakla birlikte firmaca mal bedelinin transferi için bankalara müracaat edilmesi halinde, bedelin tahsilini takip eden en geç ilk iş günü içinde TPTB veya DSB düzenlenerek transfer yapılır.
Ø KABUL KREDİLİ ÖDEME:
Akreditif, vesaik veya mal mukabili olmak üzere yapılabilecek kabul kredili ödeme şeklinde düzenlenecek poliçelerin vadeleri kabul tarihinden başlamak üzere herhangi bir süre ile sınırlı olmaksızın serbestçe belirlenir.
Poliçe bedellerinin vadelerinde bankalarca transferine müteakip 180 gün içinde ithalat hesabı kapatılarak DSB ve TPTB ile GB ve faturanın birer fotokopisi banka nezdinde saklanır.
Kabul kredili işlemlerde yurt dışındaki alacaklısının talep veya kabul etmesi halinde poliçenin tabi tutulduğu esaslar dahilinde bononun da (promissory note) kabul edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Ø PEŞİN ÖDEME:
Peşin ödemeye ilişkin transfer talepleri, bankalarca talebi izleyen 5 iş günü içinde TPTB veya DSB düzenlenmek suretiyle sonuçlandırılır.
İthalatçılar ödemeye müteakip 180 gün içinde GB ve faturaya istinaden hesap kapatma talebinde bulunurlar. Sözleşme hükümlerine göre söz konusu sürenin yeterli olmaması halinde, firmalarca ilgili Kambiyo Merciinden ek süre talep edilebilir. B ankalarca GB ve fatura ile DSB veya TPTB arasında uygunluğun saptanması yönünden gerekli inceleme yapıldıktan sonra ithalat hesabı kapatılır.
ÖZEL TAKAS ve BAĞLI MUAMELE (Bartering)
Ø Tanımı
İhraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanması işlemidir.
Ø Özel takas:
Bu işlemde, Mal ve/veya hizmet ihraç ve ithalinde karşılıklı tarafların aynı gerçek ve tüzel kişi olması şarttır.
Mal veya hizmet ihraç bedelleri ile mal ithal bedelinin takas edilme talepleri;
· Mal ve/veya hizmet ihracının önce yapılması halinde ihracat için fiili ihraç tarihinden itibaren ihracatla ilgili olarak belirlenen hesap kapatma süresi, hizmet ihraç bedelleri için ise hizmete ilişkin fatura ve/veya istihkak raporu tarihinden itibaren 180 gün içinde,
· Mal ithalatının önce yapılması halinde ise fiili ithal tarihinden itibaren 180 gün içinde,
Bankalara yapılması gerekmektedir.
Malların ithali ve ihracı sırasında GB’de iilgililerce ödeme şeklinin “Özel Takas” olarak belirtilmesi gerekir. Gümrükler, sözkonusu GB’de belirtilen aracı bankaya bu ithalat veya ihracatla ilgili bilgileri aracı bankaya ulaştırır.
Bu nedenle, bu işlemde hesapların izlenmesi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı bankada yürütrülmesi esastır.
Hizmet ihraçı bedelleri ile hizmet ithali bedelleri herhangi bir süre ile sınırlı değildir.
Bankalar, takasa tabi tutulan bedeller için T.C. Merkez Bankasının kurundan az olmamak üzere TL olarak aynı kur üzerinden DAB ve TPTB düzenler.
Mal ihrac ve ithalinde takasa tabi tutulmayan kısımlar ithalat/ ihracat ilişkin esaslar uygulanır.
Ø Bağlı Muamele
Gümrük Birliği’ne üye ülkeler dışında üçüncü ülkelerle yapılacak dış ticaret faliyetlerinde kullanılmak üzere ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji bedelinin mal,hizmet veya teknoloji ihracı ile karşılandığı, ithal veya ihraç fazlalığının döviz olarak tahsil veya tediye edildiği ödeme şeklidir.
Takas işleminde olduğu gibi tarafların aynı kişi olma şartı yoktur.
Bağlı muamele müracaatları, ithal ve ihraç edilecek malların adı, cinsi, G.T.İ.P.’u, standardı, kalitesi, teslim şekli, teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları ile değer tutarlarının ve benzeri bilgilerin açıkça belirtildiği bağlı muamele anlaşmasıyla birlikte ihracatçı birliklerine yapılır.
İhracatçı birliği, verdiği izin belgesinin bir örneğini belgede beyan edilen ilgili bankaya gönderir. Bu nedenle hesapların izlenmesi ve işlemlerin takibi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı bankadan yürütülür.
Bu ödeme şeklinde, gerek ithalat gerek ihracatta düzenlenecek GB üzerine firmalarca bu işlemlere aracılık eden banka şubesinin ismi ile ödeme şeklinin “Bağlı Muamele” olduğu kaydedilmesi gerekir.
Bağlı muameleye ilişkin İhracatçı Birliklerince verilen süreyi (ek süreler dahil) takip eden 90 gün içinde ithalat ve ihracat hesabının kapatılmasını teminen aracı bankaya müracaat edilmesi gerekir.
Bankalar bu işlem için fiili ithalat veya ihracatın gerçekleştiği tarih itibariyle T.C. Merkez bankası kurundan az olmamak üzere alış kurundan DAB ve TPTB belgesi düzenler.
İTHALAT BEDELLERİNİN MAL VE HİZMET İHRACI BEDELLERİ İLE MAHSUBEN ÖDENMESİ:
İthalat bedelleri kısmen veya tamamen mal ve/veya hizmet ihracı bedeli dövizlerle mahsuben ödenmesi aşağıda açıklanan esas ve usuller çerçevesinde mümkündür.
a) İhracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde muhabir banka hesaplarına alacak verilmiş olması ve mahsup tarihinin de bu süre içinde yapılmış olması gerekir.
b) Hizmet ihracı bedellerinin tahsili zorunlu olmadığından bu bedeller için mahsup talebi herhangi bir süre ile sınırlı değildir.
c) Mal ve hizmet ihracı bedellerinin mahsuben ödemede kullanılacak kısmının alışının (TL’na çevrilmemiş) olması şarttır.
d) Mahsuben ödemede kullanılabilecek azami döviz tutarı, ihracat bedeli dövizlerin alışı (fiktif döviz alım belgesi düzenlendiğinden) sebebiyle T.C. Merkez Bankası’na zorunlu döviz devrinden sonra kalan tutardır. Ancak, zorunlu döviz devri bankaların mükellefiyetinde olduğundan, ihracata aracılık eden bankaca kendi pozisyonundan süresi içinde bilahare ödenmesi kaydıyla ihraç bedelinin tamamının mahsuben ödemede kullanılması mümkündür.
e) İhracat bedeli dövizlerin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde tahsil edilerek Döviz Tevdiat Hesabına alınması halinde, bu dövizler 180 gün sonuna kadar mahsuben ödemede kullanılabilir.
f) İhracat bedelinin mahsuben ödemede kullanılabilecek tutarının ithalat bedelini karşılamamsı durumunda, bakiye ithalat bedeli genel esaslar dahilinde ödenir.
g) Mahsup işleminde aynı kur üzerinden DAB ile DSB veya TPTB düzenlenir.
DİĞER HUSUSLAR
1) İthalat Bedelinin, İhracatçının Türkiye’deki “Döviz Tevdiat veya Türk Lirası Mevduat Hesabı” na yatırılarak Ödenmesi:
İthal edilen malların bedelini teşkil eden tutarlar, yurt dışındaki ihracatçının veya bankasının talimatı üzerine, Türkiye’de bu ihracatcı adına açılan döviz tevdiat veya Türk Lirası Mevduat hesabına yatırılmak suretiyle ödenebilir. Bu tutarlar döviz olarak itibar edilir.
2) Komisyonculuk Bedellerinin Döviz vey TL olarak İthalat Bedellerinden Mahsubu:
İthalat işlemleri nedeniyle harice yapılan komisyonculuk (ticari vekillik, ticari işler tellallığı, simsarlık, acentalık, distribütörlük ve benzeri hizmetler dahil) hizmetleri karşılığı bedeller faturada veya mukavelede oranı veya tutarı gösterilmek kaydıyla ya da ihracatçının talimatı üzerine transfer edilecek mal bedelinden mahsuben tahsil edilerek ödenebilir.
3) İthalat Hesabını Kapatmayanlar Hakkında Yapılacak İşlem:
Bankalar, bedeli fiili ithalden önce ödenen veya ödeneceği taahhüt edilen ödeme şekillerinde ödemeyi takip eden 180 gün içinde Gümrük Beyannamesi (GB) ve Gümrükçe tasdikli faturayı ibraz ederek hesabını kapatmayan ithalatçıları taahhütlü bir mektup göndermek veya elden teslim etmek suretiyle 10 iş günü içinde ilgili kambiyo mercilerine bildirirler.
Kabul kredili işlemlerde, poliçe vadesinde ithalatçılarca bedelin transferi için müracaatta bulunmaması halinde ithalat hesabının takibi yapılmaz. Ancak, ithalatçılarca transfere müracaat edilmese de açılan akreditiften veya poliçenin banka kabulü veya avalinden dolayı bankalarca poliçe vadesinde transferi yapılan kabul kredili akreditifli veya kabul kredili vesaik mukabili işlemlerde ithalat hesabının takibi yapılır.
4) İthalat Hesaplarının Terkini
Her bir Gümrük Beyannamesi (GB) itibariyle mal değerinin transfer edilen bedelden 50.000 ABD doları veya eşiti dövize kadar noksan olması halinde ithalat hesapları (sigorta bedellerdinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) mücbir sebeplerin varlığı aranmaksızın bankalarca terkin edilmek suretiyle kapatılır.
Bankalarca mucbir sebep belgeleri ile birlikte 10 iş günü içinde mücbir sebep belgesinin aslı ve işlem safhatını belirtir bir yazı ile kambiyo müdürlüklerine intikal ettirilen terkin talepleriyle ilgili 100.000 ABD doları veya eşiti dövize kadar açık ithalat hesapları kambiyo müdürlüklerince,
100.000 ABD doları veya eşiti dövizi aşan açık ithalat hesapları (yukarıdaki esaslar dahilinde kambiyo müdürlüklerine intikal ettirilenler) söz konusu mücbir sebepler veya haklı durumlar gözönünde bulundurulmak suretiyle Hazine Müsteşarlığınca,
terkin edilmek suretiyle kapatılır.
5) Mücbir Sebep Halleri ve Tevsik Şekilleri:
a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası veya faaliyetlerinin daimi olarak tatil etmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
b) Grev, lokavt ve avarya hali,
c) Resmi makam ve yetkili mercilerimiz veya ihracatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla ithalatın imkansız hale gelmesi,
d) Tabii afet, harp ve ablıka hali,
e) Malların kaybı ve hasara uğraması veya imha edilmesi,
f) İhtilaf nedeniyle dava açılması,
Mücbir sebep hallerinin tevsik şekilleri:
(a ve f) halinin yetkili mercilerden, (b ve d) halinin, ihracatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya mahalli odaca tasdik edilmiş olmak kaydıyla satıcı veya ihracatçı firmadan ( harp ve abluka hali hariç), ( c ) halinin resmi makamlarımızdan, ihracatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya muhabir bankalardan, ( e ) halinin ise sigorta şirketinden, uluslar arası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin en geç hesap kapatma süresi sonuna kadar ibraz edilmesi gerekmektedir.
6) Bankalarca Üçüncü Ülkeler Üzerine Açılacak Akreditifler
Bankalarca Türkiye dışındaki bir ülkeden diğer üçüncü ülkeye mal sevkiyatı için yurt içindeki veya dışındaki firmalar lehine üçüncü ülkeler (Serbest Bölgeler dahil) deki bankalar nezdinde uluslar arası bankacılık teammüllerine göre bedelleri kendi kaynaklarından veya firmaların DTH (Döviz Tevdiat Hesabı)’larından karşılanmak üzere akreditif açılabilir.
İHRACAT
İhracat Nedir?
Alıcı ile satıcı arasında mal teslim şekli ve şartı ile mal bedelinin ödenmesi hususunda varılan mutabakat doğrultusunda, bir ülkeden diğer bil ülkeye hem uluslararası mevzuat hemde o ülkenin iç mevzuatına uyularak yapılan mal satımına ihracat denilmektedir.
Ülkemizde halen uygulanmakta olan İhracat Mevzuatı 22.12.1995 tarih 95/7623 sayılı "İhracat Rejim Kararı" ile belirlenmiştir.
Bu karar kapsamında Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü'nce yayımlanan İhracat Yönetmeliği ve Tebliğler, dar anlamda ihracat mevzuatını oluşturmaktadır. Ancak, başta Gümrük, Kambiyo ve Teşvik Mevzuatları olmak üzere başka kurumlara ait çeşitli düzenlemelerin de ihracatla çok yakından ilişkili olduğu bilinmelidir.
Bu açıklamalar çerçevesinde, ihracatı çeşitli aşamalarda ilgilendiren düzenlemelerin bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
- Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve ilgili Tebliğler ve Genelgeler
- İhracat Teşvik Kararı ve Tebliği
- Türk Parasını Kıymetini Koruma Kanunu^na ilişkin 32 sayılı Karar ve buna ilişkin Tebliğler
- İhracatçı Birlikleri Yönetmeliği
- Ülkemizce taraf olunan ikili veya çok taraflı anlaşmaların ilgili hükümleri
- Çeşitli Bakanlıkların kendi mevzuatları uyarınca ihracatla ilgili olarak yaptıkları çeşitli düzenlemeler
- T.C. Merkez Bankası genelgeleri
İhracat Yönetmeliği’nde İhracat, ‘’bir malın veya değerin yürürlükteki İhracat Mevzuatı ile Gümrük Mevzuatı’na göre bedelinin (bedelsiz ihracat hariç) yurda getirilmesi veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar’’ olarak,
İhracatçı: ‘’İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olan, gerçek usulde vergiye tabi ( tek vergi numarası sahibi) gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve Sanatkar Odalarına kayıtlı olup üretim faaliyetiyle iştigal eden esnaf ve sanatkarlar ile joint-venture ve konsorsiyumlar’’ı olarak,
ifade edilmektedir.
Bu tanımdan anlaşılacağı üzere ihracat yapabilmek için, ihraç edilecek mala göre ilgili ihraçatçı birliğine üye olmak zorunludur. İhracatçı birliğine üye olmayanlar, birliğin iştigal konusu malı ihraç edemezler. İhraçatçı birlikleri, aynı konularda faaliyet gösteren en az 50 ihracatçının başvurusu üzerine Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın teklifi ve Bakanlık onayı ile kurulurlar.
İHRACAT ŞEKİLLERİ:
ÖZELLİK ARZ ETMEYEN İHRACAT:
Kanun, kararname veya uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış veya belli bir merciin iznine bağlı kalınmış mallar grubunda ve ihracat yönetmeliğinde belirtilen kayda bağlı mallar listesinde yer almayan malların ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamındadır.
Bu tür ihracatta ihracatçılar, ihracatçı birliklerine onaylattıkları gümrük beyannamesi ile birlikte doğrudan ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvururlar.
KAYDA BAĞLI İHRACAT:
İhracat Yönetmeliği’nin ekinde, Kayda Bağlı İhracat Listesi, 16 madde halinde yer almaktadır. Bu listede yer alan mallar ihraç edilirken, gümrük beyannamesinin İhracatçı Birliklerince kayda alınması gereklidir. İhracatçı Birliklerince kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine tevdi süresi temdit edilmek üzere 90 gündür. Ancak, Ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracına ilişkin kayıtların süresi Müsteşarlıkça belirlenir.
Kayda Bağlı İhracat Listesindeki mallar;
- Destekleme ve Fiat istikrar Fonu Pirimi kesintisine tabi maddelerin ihracı,
- Destekleme ve Fiat İstikrar Fonu’ndan ödeme yapılan maddelerin ihracı,
- Ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin mallarla geri ödenmesine ilişkin özel hesaplar çercevesinde ihracat,
- Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki doğalgaz anlaşması çerçevesinde ihracat,
- Ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracı,
- Birleşmiş Milletler kararı uyarınca ekonomik yaptırımı uygulanan ülkelere ihracat,
- 18.12.1994 tarih ve 22145 sayılı RG’de yayımlanan Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Elektronik Metodlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamında sertifikaya haiz mallar,
- Meyan kökü.
- İşlem görmemiş zeytinyağı ve işlem görmüş dökme veya varilli zeytinyağı,
- Ham lületaşı ve taslak pipo,
- Yürürlükten kaldırılan „ihracat 88/29“ sayılı Tebliğ’de tedat edilmiş olan maddeler,
a) 84.21 Yalnız Santrifüjler,
b) 85.01 Elektrik Motorları ve Jeneratörler,
c) 8502.40 Rotatif elektrik konvertörleri,
d) 85.03 85.01 ve 85.02 pozisyonundaki makinalarda kullanılmaya
elverişli aksam veb parçalar
e) 85.04 Elktronik transformatörler,statik konvertörler,
f) 85.32 Sabit, değişken veya ayarlanabilen (ön ayar yapılabilir)
elektrik kondansatörleri,
g) Elktronik lambalar, tüpler ve valfler,
- Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi kapsamındaki malların ihracı,
- Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ile bu Sözleşmeye ait Protokoller ve Değişiklikler kapsamındaki malların sadece sözkonusu düzenlemelere taraf ülkelere yönelik ihracat,
- 3504.00.00.00.00 Peptonlar ve bunların türevleri, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya alınmayan diğer proteinli ve türevleri, deri tozu (kromla işlenmiş olsun olmasın)
- Torba, çuval ve kutulu halde işlem görmemiş zeytin,
- Orjinal bağırsak,
- Canlı koyun, kıl keçisi, büyükbaş hayvan,
- Nükleer Tedarikçiler Gurubu (NTG) kapsamındaki malların ihracı,
- Dökme halde kapya cinsi kırmızı biber (konik biber),
- Ham zeytin (fermantasyonu tamamlanmamış)
KREDİLİ İHRACAT :
İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat, iki veçok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla, İhracat bedelinin Türk Parası Kiymetini Koruma Mevzuatında öngörülen süreleri ( 180 günü) aşacak şekilde yurda getirilmesine imkan tanıyan ihracat türüdür.
Kredili ihrac süresi dayanıksız tüketim mallarında 2, diğer mallarda 5 yılı geçmez.
Kambiyo mevzuatımıza göre, ticari amaçla ihraç edilen malların bedelinin, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'da öngörülen özel haller ile mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, Türk parası ise tevsiki, döviz ize satılması zorunludur. Ancak sözkonusu ihracat dövizlerinin en az %70'inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde getirilmesi halinde bakiye %30'u ihracatçının serbest tasarrufuna bırakılır.
Kredili ihracatta mal bedelinin getirilme süresi yukarıda belirtilen süre ile sınırlı değildir. Ancak, 32 Sayılı Karar gereğince, kredili ihracatta ihracat bedelinin kredili satış sözleşmesinde belirtilen süreyi izleyen 30 gün içinde yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması zorunludur.
Kredili ihracat talepleri satış sözleşmesi ile birlikte İhracatçı Birliklerine yapılır. Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise satış sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde doğrudan ihracatçı birliklerince sonuçlandırılır.
TRANSİT TİCARET:
Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark bulunması esas olmak üzere, mal bedelleri için transfer yapılarak veya yapılmaksızın, satın alınan yabancı menşeli veya Türk menşeli olup da yurt dışına satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya, ithalat ve ihracat rejim hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır.
Transit ticarete konu olan mallarla ilgili olarak ithalata ve ihracata ilişkin vergi, resim, harç ve fon tahsil edilmez. Gümrük idarelerince verilebilecek izne istinaden malların Türk gümrük hattını aşarak işçilik görmek üzere fiktif depo veya antrepolara alınması fiili ithalat hükmünde değildir.
Transit ticaret talepleri, Transit Ticaret Formu düzenlenmek suretiyle bankalara yapılır.
Bankalar, kendilerine yapılan başvuruları, T.C. Merkez Bankası’nın Transit Ticaret Talimatınada yer alan hükümlere aykırı olmadığının tesbit ederek Transit Ticaret Formunu onaylayıp aslını transit tacirine vererek bir nüshasını nezdlerinde saklarlar.
KONSİNYE İHRACAT :
Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube ve temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat biçimidir.
Konsinye ihracat talepleri İhracatçı Birliklerine yapılır. İzin verilmesi halinde gümrük beyannamesi üzerine konsinye ihracat meşruhatı düşülerek onaylanır. Onaylanan gümrük beyannamesinin 90 gün içinde gümrük müdürlüklerine tevdii gerekmektedir.
Konsinye olarak gönderilen malların fiili ihraç tarihinden itibaren 1 yıl içinde satılması gerekir. Haklı ve zorunlu nedenlerle izin veren mercii tarafından 1 yıla uzatılabilir. Bu tür ihracatta bedelin kesin satışı muteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
Ihracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasını müteakip 30 gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izin veren ihracatçı birliklerine ve aracı bankaya bildirirler.
Konsinye olarak gönderilen malların verilen izin süresi içinde satılmaması durumunda, gümrük mevzuatı çerçevesinde ülkemize geri getirilmesi zorunludur.
İTHAL EDİLMİŞ MALIN İHRACI :
İthalat Rejimi çercevesinde ithal edilmiş ve vergileri ödenmiş bulunan yabancı menşeli yeni veya kullanılmış malların ihracı, özelliği arz etmeyen ihracat kapsamında yapılır. Ancak, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır.
SERBEST BÖLGELERE YAPILAN İHRACAT:
Serbest bölgeler, bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan, ülkedeki mali ve ekonomik alanlara yönelik devlet düzenlemelerinin tamamen ortadan kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı bölgelerdir.
Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayılırlar. Bu nedenle serbest bölge ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.
Türkiye’den serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir.
BEDELSİZ İHRACAT:
Bedelinin, Kambiyo Mevzuatı çercevesinde yurda getirilmesi zorunluluğu olmayan ihracat şeklidir.
Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mal ve eşyalar;
1) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım eşyaları.
2) Daha önce usulune uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesinin ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları.
3) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar.
4) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar.
1 ve 2. maddelerde yer alan malların değeri USD 10.000.- ABD dolarını aşmayanların bedelsiz ihraç talepleri, Bedelsiz İhracat Formu doldurulmak suretiyle doğrudan gümrüklere yapılır.
Değeri 10.000.- ABD dolarından fazla olanların bedelsiz ihraç talepleri, bedelsiz İhracat Formundan 3 nüsha doldurulmak suretiyle ilgili ihracatçı birliğine yapılır. İhracatçı Birliği değeri 25.000.- ABD Dolarına kadar olan bedelsiz ihraç taleplerini kendileri sonuçlandırır. 25.000.- ABD Dolarının üzerindeki talepleri görüşüyle birlikte Dış Ticaret Müsteşarlığı’na intikal ettirir.
3 ve 4. Maddeler çerçevesinde yapılacak bedelsiz ihracata, doğrudan gümrüklerce müsaade edilir. Bu maddelerde kastedilen eşyanın ticari nitelik arz etmemesi esas olup, şahıs ve aile eşyası ile sınırlı olması gerekir.
Bedelsiz ihraç izinlerinin süresi 1 yıldır.
Bedelsiz ihracat yoluyla yurt dışına gönderilen mal ve eşyalar, ihracata uygulanan desteklerden yararlandırılmaz.
TİCARİ KİRALAMA YOLUYLA YAPILACAK İHRACAT:
Malların bir bedel karşılığında, belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak ihracını ifade eder.
Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracata ilişkin talepler;
Kiralanacak malın cinsi, teknik özellikleri, GTİP’u, miktarı, birim fiyatı, değer tutarı, kira süresi, kira bedeli ve bu bedelin ödenme şekli ve zamanı, teslim yeri gibi bilgileri içeren kira sözleşmesi ile birlikte Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracata ilişkin Başvuru Formundan 5 nüsha doldurmak suretiyle,
Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracat genel Müdürlüğü’ne yapılır.
Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracatta süre bir yıldır. Bu süre, bitiminden önce başvurulması kaydıyla haklı ve zorunlu nedenlerle izin veren merci tarafından toplam 1 yıl kadar uzatılabilir.
Kiralamaya konu malın ve kira bedelinin izin süresi bitimden itibaren bir ay içerisinde yurda getirilmesi zorunludur.
Ticari kiralamaya konu malın yurt dışına kesin satışına ilişkin talepler, ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat izninin bitiş tarihinden önce başvurulmak kaydıyla satış sözleşmesine istinaden İhracat Genel Müdürlüğü’nce sonuçlandırılır. Bu durumda satış bedelinin kesin satış faturası tarihinden itibaren 30 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
ALICISI TARAFINDAN KABUL EDİLMEYEN VEYA ALICISINA TESLİM EDİLEMEYEN MALLAR
Ihracat Yönetmeliğinin 16. ve 17. Maddeleri, alıcısı tarafından kabul edilmeyen veya alıcısına teslim edilmeyen mallara ilişkin hükümleri düzenlemektedir.
Bu madde uyarınca; fiili ihracatı müteakip, ihraç bedellerinin yurda getirilme süreleri içinde başvurmak kaydıyla,
a) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı cins, değer ve miktarda mal ihracı, malların geri getirilmesi veya geri getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla durumu gösterir belgelere istinaden Gümrük Mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkış ayniyeti tespit edilmek süretiyle Gümrük İdarelerince,
b) Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine istinaden ilgili İhracatçı Birliği'nce (Bozulabilir nitelikteki mallarda İhracatçı Birliği ve/veya Müsteşarlık yurt dışı Teşkilatınca),
c) Alıcısına teslim edilmeyen (yanma, çalınma vb nedenlerle) mallar karşılığında ihracat ile geri getirilmesinde yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler durumu tevsik eden belgelere istinaden Müsteşarlıkça (ihracat Genel Müdürlüğü)
sonuçlandırır.
İHRACAT BEDELİNİN TAHSİLİNDE GENEL ESASLAR:
İhracat bedelleri sözlü veya yazılı satım akdinde belirlenen akreditif, vesaik veya mal mukabili, kabul kredili, peşin ve alıcı firma prefinansmanı, özel takas, bağlı muamele ve faktoring ödeme şekillerine göre tahsil edilir.
Bunlardan, akreditif, vesaik ve mal mukabili ile kabul kredili işlemler’de bedel tahsili uluslararası kurallar ile bankacılık teamülerine göre yapılır.
Kambiyo mevzuatına göre, ticari amaçla ihraç edilen malların bedelinin, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı karar’da öngörülen özel haller ile mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, Türk Parası ise tevsiki döviz ise satılması zorunludur.,
Söz konusu ihracat dövizlerinin en az %70’inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde getirilmesi halinde bakiye %30 ihracatçının serbest tasarrufuna bırakılabilir.
Arnavutluk, Bulgaristan, İran, Polonya, Romanya ve dağılan SSCB yerine kurulan cumhuriyetlere yapılan ihracatta bedel getirme süresi 365 gün, Yogoslavya Federal Cumhuriyeti ( Sırbistan-Karadağ ), Hırvatistan, Slovenya, Makodonya ve Bosna Hersek’e yapılan ihracatta ise bu süre 270 gündür.
İhracat bedelleri; havale, çek veya efektif olarak getirilebilir. Efektif olarak getirilen ihracat bedellerinin gümrük idarelerine DBT’yle (Döviz Beyan Tutanağı) tevsik edilmesi gerekir.
İhracat bedeli efektifin Döviz Beyan Tutanağı tarihinden itibaren 15 gün içinde bankalara tevdi edilmesi gerekir.
Bu süre içerisinde bankalara tevdi edilen efektiflerin ilgilinin talebine istinaden alışının yapılarak DAB’ a bağlanmaso veya adlarına açılan DTH ‘larına alınarak bu hesaptan bilahare döviz alışı yapılması mümkündür.
DBT ibraz edilmek suretiyle efektif tevdi edilmesi halinde, bankalarca DBT ekinde; DBT düzenlenmesini teminen gümrük idarelerine zorunlu olan ilgilinin ithalatçı veya ihracatçı firma tarafından yetkilendirildiğine dair. Noter veya konsolosluklarca düzenlenmiş belge ile efektifi getiren kişinin pasaportunun naranması, ayrıca pasaportun hüviyeti belirleyen sayfası ile yurda girişi gösteren sayfanın birer fotokopisinin DBT’ye eklenmesi gerekmektedir.
Bankalarca DBT’nin doğruluğu, efektiflerin alışı yapılmış ise DAB tarihinden itibaren, DTH’ye alınmış ise, hesaba alındığı tarihten itibaren 5 iş günü içinde DBT’yi düzenleyen gümrük müdürlüğünden yazılı olarak sorulur.
Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca ilgili kambiyo müdürlüğüne ihbar edilir.( her bir GB itibariyle 50.000.- ABD dolara kadar olan ihracat işlemleri hariç)
İHRACAT HESABININ KAPATILMASI
İhracat hesapları, GB tutarı 50.000 ABD dolarına kadar ihracat işlemleri hariç olmak üzere GB, fatura ve bedelin tahsiline ilişkin DAB'nin (Döviz Alım Belgesinin ) bir araya gelmesi ile bankalarca kapatılır.
İhracat hesabının kapatılabilmesi için GB'nin mükellef nüshasının aslı veya noterce onaylı fotokopisi ya da gümrük nüshasının gümrükce onaylı fotokopisinin hesabı kapatacak bankaya ibrazı şattır. Ancak T.C. Merkez Bankası'nın İhracata ilişkin uygulama talimatı çerçevesinde Gümrük Beyannamesine bir not konması gerekiyorsa bu notlar mutlaka 'GB'nin mükellef nüshası aslına konulur ve bir fotokopisi bankaca alınmasına müteakip ilgilisine iade edilir.
Süresi içinde kapatılmayan (GB tutarı 50.000 ABD dolarına kadar ihracat işlemleri hariç) ihracat hesapları aracı bankalarca 10 iş günü içinde ilgili Kambiyo Müdürlüğü'ne ihbar edilir.
İhracat bedelinin süresi dışında ancak 10 iş günlük ihbar süresi içinde gelmesi halinde ihracat hesabı, ek süre alınmasına gerek bulunmaksızın ve ilgili Kambiyo Müdürlüğü'ne ihbarı yapılmaksızın bankalarca DFİF'e (Destekleme Fiya İstikrar Fonu'na) kur farkı tahsil edilerek kapatılır. Kambiyo Müdürlüğü'ne ihbar yapılmış ise ihracat hesabı kapatılarak bu husus Kambiyo Müdürlüğü'ne bildirilir.
Not: Süresi dışında gelen ihracat bedellerinin ihracat olarak alışı yapılamak istenmesi halinde; süre sonundaki TCMB alış kuru ile alışı yapılan tarihteki kur arasındaki fark ilgiliye ödenmeyerek, alış işlemini yapan bankaca DFİF olarak TCMB'ye yatırılır.
TERKİN
Her bir GB (Gümrük Beyannamesi) itibariyle 50.000.- ABD dolarına veya eşitine kadar (TL dahil) tutarındaki açık ihracat hesapları ile Eximbankca sigorta kapsamına alınan ihracata ait bedellerin süresi içinde tahsil edilmemesi sebebiyle açık kalan ihracat hesapları, Eximbank tarafından ihraç bedelinin ilgiliye ödendiğinin tevsiki kaydıyla,
Mücbir sebep belgesi aranmaksızın, kambiyo mercilerine ihbarı yapılmaksızın ve firmaların terkin talebinin bulunup bulunmadığına bakılmaksızın bankalar tarafından terkin edilmek suretiyle kapatılır.
Mücbir sebep halleri gözönünde bulundurulmak suretiyle 100.000.- ABD doları veya eşitine kadar noksanlıklar ile mücbir sebebp belgesi aranmaksızın ihracatçılarımızın bir önceki takvim yılında ve/veya cari yılda gerçekleştirilerek alışını yaptıkları ihracat bedeli dövizlerin %1'e kadar olan açık ihracat hesaplarıyla ilgili döviz getirme yükümlülüğünü kaldırmaya Kambiyo Müdürlükleri yetkilidir.
Yukarıda belirtilen miktarların üstündeki terkin talepleri mücbir sebepler ile haklı durumlar gözönünde bulundurmak suretiyle Hazine Müsteşarlığı'nca incelenerek sonuçlandırılır.
DFİF'e pirim kesintisi yapılan malların ihracatında, firmalarca bu mallar için öngörülen pirim kesintileri bankalara yatırılmadıkça bu malların ihracatına ilişkin açık ihracat hesapları bankalarca terkin edilmek suretiyle kapatılmaz.
Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’na Tabi Malların İhracında Uyulması Gereken Esaslar:
DFİF’e pirim kesintisi yapılan malların ihracı bankalar aracılığı ile gerçekleştirilir.
Bankalar, bedeli tahsil edilmeksizin veya tahsili garanti altına alınmaksızın vesaikin muhabirlerce alıcılara teslim edilmemesini temin ederler.
Alıcı adına keşide edilen poliçeler muhabir bankalarca aval verilmesi veya kabul edilmesi, yabancı ülkedeki muteber ihracat sigorta kurumlarının veya faktoring şirketlerinin garantisi, yediemin makbuzu (Trust Receipt) temin edilmesi garanti hükmündedir.
Söz konusu malların ihracının bankalar aracılığı ile yapılmasını ve konşimento veya diğer taşıma vesaikinde aracı bankanın belirtilmesini teminen,
- deniz yoluyla nakliyatta nakliyat acentalarınca tam takım konşimentonun Türkiye’deki aracı banka emirne,
- hava, kara ve demir yoluyla nakliyatta ise nakliyat acentalarınca hava konşimentosu, nakliyeci makbuzu, hamule senede gibi belgelerin Türkiye’deki aracı bankanın talimatında gösterilen hariçteki muhabir banka adına
düzenlenmesi ve gümrük müdürlüklerince de belgelerin belirtilen şartlara uygun olarak düzenlendiğinin kontrol edilerek vesaiki bu şartlara uygun olarak düzenlenmeyen ihracatta izin verilmez.
DFİF’e prim kesintisi yapılan malların ihracında, ihracat bedelinin fiili ihraçtan sonra efektif olarak getirilmesi mümkün değildir. Ancak, efektif olarak getirilen peşin bedeller ve prefinansman kredileri karşılığında bu tür malların ihracı mümkündür.
DÖVİZ TEVDİAT HESAPLARINDAN İHRACAT BEDELİ ALIŞI:
İhracat bedelleri, paranın yurt dışından geldiğinin tespiti kaydıyla dışarıda yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına açılan DTH(Döviz Tevdiat Hesaplarınnad)’larından tahsil edilebilir.
Türkiye’ye ithal edilen mal bedelleri ile görünmeyen işlemlere ilişkin transferlere konu döviz ödemeleri, dışarıda yerleşik kişiler adına açılan DTH’larına muhabir bankaların veya hesap sahibi kişilerin talimatı üzerine tevdi edilebilir. DTH’larına yatırılacak bu bedeller, yurt dışından gelmiş döviz olarak kabul edilir.
İHRACATTAN DOĞAN ALACAK HAKKININ BİR FAKTÖR KURULUŞA DEVRİ İLE ÜLKEMİZ MEVZUAT UYGULAMASI:
İhracattan doğan alacak hakkının bir faktör kuruluşa temlik edildiği faktoring işlemlerinde, yapılan anlaşma hükümlerine göre ihracatçıya rücu edilebilir veya edilemez şartına bağlı olmaksızın, ihracat bedellerinin Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu’nda belirtilen bedel getirme süreleri içinde tahsilinden bu kuruluşlar sorumludur.
İhracat bedelinin söz konusu süreler içinde tahsil edilmemesi halinde ilgili kambiyo müdürlüklerine sadece faktör kuruluşu ihbar edilir. Ancak, faktör kuruluşunca ihracat hesabının kapatılmış olması halinde faktör kuruluşunun ihracat bedelini ithalatçıdan tahsil edip etmediğinin araştırılması ve kambiyo müdürlüklerine ihbarı yapılmaz.
Ø İhracat alacağının faktoring kuruluşuna devri ile ilgili bankalarca yapılan işlemler
İhracatçı tarafından, faktör kuruluşca alacağın devralındığına ilişkin GB’lerle irtibatlandırılmış bir belgenin aracı bankaya ibrazı üzerine ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin sorumluluk ihracatçıdan faktör kuruluşa intikal eder. İhracat bedelinin yurda gelmesini müteakip veya faktör kuruluşun yurtdışından geldiğinin tesbiti kaydıyla, kendi döviz kaynaklarından karşılanmak suretiyle ihracat bedeli dövizi bankalara satılması halinde, bankalarca faktoring masrafları düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden ihracatçı firma adına GB kapsamında DAB düzenler ve üzerine alacağı devralan faktör kuruluşun ünvanı ile bu masraflara ilişkin not koyarak ihracat hesabını kapatır.
İhracat veya belge taahhüt hesabının kısmen veya tamamen yerine getirilmemesi halinde, istisna uygulanan vergi, resim, harç ve fon tutarları gecikme cezaları ile birlikte tahsil edilir.
