DIŞ TİCARET FİNANSMAN ÜRÜNLERİ VE KULLANDIRIM USÜLLERİ

DIŞ TİCARET

FİNANSMAN ÜRÜNLERİ

VE

KULLANDIRIM USÜLLERİ

Giriş

Dünya ekonomisinde meydana gelen gelişmeler ve küreselleşme sonucu, dış ticaret firmalarının finansman ihtiyaçlarının karşılanmasında çeşitli yöntemler geliştirilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.

Uluslararası ticarette finansman, gerek nakit gerekse bankaların garantörlüğü karşılığında vadeli mal ve hizmet alım/satımı şeklinde gerçekleşebilmektedir.

İthalat ve ihracat yapan firmaların banka/finans kuruluşlarından veya bu kuruluşların garantörlükleri kapsamında kullandıkları, “Dış Ticaret Finansman Ürünleri” ‘nin başlıcaları aşağıda gösterilmiş olup, gerek ithalatçılar gerekse ihracatçılar bu finansman ürünlerinden kendi sermaye yapılarına en uygun olanı ile dış ticaret faaliyetlerini gerçekleştirebilirler.

İthalatçı Firmaların Kullandıkları;

· Yabancı ülkedeki satıcılar lehine akreditif açtırmak ve açılan akreditifler kapsamında sağlanan finansmanlar

· Ayni Krediler ve ayni krediler kapsamındaki kabul kredili ödemelerde banka aval kredisinden faydalanmak

· İthalat Akreditiflerine ait vesaikin post-finansmanı(Post-Financing/Refinancing)

· Yurdışındaki İhracat Kredi veya İhracat Kredisi Garanti Kuruluşlarından Sağlanan Alıc Kredileri/ İthalat Kredileri (Hermes/ERG/KFW/ODN türü ECA kredileri)

· İthal edecekleri makina ve ekipmanlar için leasing kuruluşlarından finansman sağlamak

İhracatçı Firmaların Kullandıkları;

· Prefinansman Kredileri (Alıcı ve Uluslararası Prefinansman)/Prefinancing

· Türkiyede faaliyette bulunan ticari bankalardan sağlanan ihracat kredileri

· İhracattan doğan alacakların satılması (iskonto/İştira)

· İhracat alacaklarının factör kuruluşlara devri, Factoring

· Eximbank tarafından ihracatçılara sağlanan destek unsurları, Eximbank Kredileri ve Eximbank Sigortası

Ayrıca, İthalatçı ve ihracatçı firmalarca kullanılan

· Mal ve hizmet takası

· Teminat mektupları (Harici garantiler) / Kontrgaranti

İTHALATIN FİNANSMANI

İthalatçı, finansman zorluğu çektiği durumlarda ithal konusu malın bedelini, malın iç ve dış piyasada tüketime ve sunuma hazır hale getirdikten veya satışını yaptıktan sonra ödemek ister. Bu nedenle, malın satıcısından belli bir vade talep ederek vadeli mal alımı talebinde bulunur. Ancak satıcıda kendi koşullarını göz önünde bulundurarak ithalatçının vadeli alım talebini kabul etmeyebilir. Bu durumda, ithalatçı ya mevcut sermayesini kullanacak ya da malın alım ile malın satışı arasındaki süreç için fonlanma ihtiyacı duyacaktır. İthalatçının bulacağı bu fonun maliyeti, malın maliyetine yansıyacağından fonlanmanın en düşük maliyetle yapılması gerekir ki serbest piyasa ekonomisi izlenen ülkemizde diğer üretici ve satıcı firmalarla rekabet edebilsin.

İthalatçılarımız ithalat konusu malın finansmanını yurt içindeki bankalardan sağlayabilecekleri gibi, satıcıdan veya ithal konusu malın cinsine göre, yurt dışındaki ihracat kredi veya ihracat kredisi garanti kuruluşları ile Türkiye’de yerleşik bankalar aracılığı ile yurt dışındaki kredi kuruluşlarından da sağlamaları mümkündür.

Ancak, Türkiye’deki fonların yurt dışındaki fonlara kıyasla daha maliyetli olması ayrıca ülkemiz teşvik tedbirleri kapsamında yurt dışından sağlanan fonlara uygulanan çeşitli muafiyetler nedeniyle, ithalatçılarımız ithalatın finansmanını yurt dışından sağlamaya yönlendirmektedir.

Yurt Dışından Nakit kredi Kullanımına İlişkin Ülkemiz Uygulama Esasları;

Türk Parası kıymetini Koruma Hakkındaki 32 Sayılı Kararın 17/a maddesi hükmü çerçevesinde, Türkiye’de yerleşik kişilerin, yurt dışından nakit kredi temin etmeleri, bu kredileri banka veya özel finans kurumları aracılığı ile kullanmaları kaydıyla serbesttir. Kamu Kurum ve Kuruluşları (kamu bankaları hariç ) ile belediyelerin yurt dışından sağlayacakları her türlü kredi hazine Müsteşarlığı’nın ön iznine bağlıdır.

Yurt ışından sağlanan söz konusu kredilerin gerek doğrudan gerekse bankalar aracılığı ile temin edilmiş olsun mutlaka Türkiye’deki bankalar veya özel finans kurumları aracılığı ile yurda getirilerek kullanılması şarttır.

Ancak,

1. Yurt dışındaki işleri ile ilgili olarak yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu kredileri doğrudan yurt dışında kullanmalarında,

2. BERNE UNİON’a Üye İhracat Kredi Kurumlarından veya İhracat Kredisi Garanti Kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışında kredi sağlayanların bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçıya ödemeleri durumunda,

3. İhracat Kredi veya Granti kuruluşu olmamakla birlikte nakit kredi yerine malın peşin alımı ve vadeli finansmanını sağlayan İslam Kalkınma Bankası’ndan sadece mal ithaline yönelik sağlanan kredilerin doğrudan yurt dışındaki ihracatçıya ödenmesi durumunda bu şart aranmaz.

Ayrıca bankalar ve özel finans kurumları, ithalatın finansmanı amacıyla doğrudan yurt dışındak ihracatçıya ödenmek suretiyle kullanılacak döviz kredilerini ihracat kredi kurumları veya ihracat kredi garanti kuruluşları dışındaki diğer finans kuruluşlarından da temin edebilirler.

v AÇILAN AKREDİTİFLER KAPSAMINDA SAĞLANAN FİNANSMANLAR

AKREDİTİF (Letter Of Credit)

Ø Tanımı/İşleyişi

Alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği, aracı bir banka tarafından sözkonusu mal ve hizmetin gerçekleştirildiğine dair belgelerin verilen süre içerisinde, belirtilen şartlara uygun olarak ibrazı ile ödemenin yapılacağına ilişkin banka taahhüdü/banka garantisidir. Taraflar arasında yapılan satış sözleşmesi hükümlerine aykırı davranılması halinde, diğer tarafın zarara uğramamasını sağlar.

Akreditif sistemi, ithalatçı ve ihracatçı ile onların itibarıne ek olarak bankaların garantörlüğünüde devreye sokarak, aralarında oluşabilecek sorunlara cözüm getirmiştir. Buna göre bir akreditif işleminde banka, ithalatçı ve ihracatçı arasında aracılık rolünü üstlenerek belirli koşulların yerine getirilmesinden sonra ihracatçıya ödemenin yapılacağına dair teminatı, ithalatçının yerine verir. Bu nedenle, banka ihracatçıya ödemeyi yapmadan önce gerekli belgeleri inceler ve akreditifte zorunlu kılınan koşulların yerine getirilip getirilmediğini saptar.

Akreditiflerde alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmeye, bankalar hiçbir şekilde taraf olmazlar. Alıcı ile satıcının yaptıkları sözleşme, bankayı ilgilendirmemektedir. Banka, olaya akreditif açısından yaklaşır. Bankayı mal veya hizmet değil, bunların belgesi ilgilendirir. Banka, sözkonusu mal veya hizmeti değil, daima mal veya hizmetle ilgili belgeyi inceler ve akreditifte belirtilen/istenen şartlara uygun olup olmadığına bakar.

Uluslararası ticarette, taraflar farklı ülkelerde olduklarından mevzuatları da birbirinden farklı olabilmektedir. Bu nedenle, Uluslararası düzeyde yeknesaklığın sağlanması amacıyla, Milletlerarası Ticaret Odası tarafından vesikalı krediler için “Yeknesak Teamüller ve Uygulamaları” MTO 500 sayılı broşür yayınlanmıştır.

Akreditifin ithalatçılara sağladığı yararlar;

İthalatçı, akreditif şartlarına uygun vesaiki almadan bankanın ihracatçıya ödeme yapmayacağından emin olarak riske katlanmaksızın, sermayesini bağlamaya gerek kalmadan yabancı firmalardan mal satın almak imkanını bulur.

İthalatçı mal bedelinin ödenmesini malların gönderilmesine kadar geciktirebileceğinden, satıcıdan bir kredi sağlamış durumdadır.

Akreditifin ihracatçıya sağladığı yararlar:

İhracatçı, vadesiz satışlar için ithalatçıya kredi açması söz konusu olmasa bile, göndereceği malların bedelinin gecikmeden eline geçeceğine güvenebilmesi için, yabancı ülkedeki ithalatçının mali durumu hakkında bilgi sahibi olmak ister. İthalatçı hakkında gerekli bilgiye sahip olmadan göndereceği malların bedelini tahsilde güçlüklerle karşılaşması mümkündür.

Oysa, Akreditife dayanan satışlarda, ihracatçı akreditif şartlarına uygun hareket ettiği taktirde ithalatçının mal bedelini ödeme zorunda kalacağından, ithalatçı ödeme yapmaz ise bu ödemenin amir bankaca, şayet ihracatçının bankası akreditife teyidini eklemiş ise teyit bankasından hemen alacağına kuşku duymaz.

Ayrıca ihracatçı; lehine açılan akreditife dayanarak, banka kredisi sağlayarak finansman ihtiyacını karşılama imkanına sahiptir.

Ø Akreditifte Taraflar

- Amir / İthalatçı

- Amir Banka

- Lehtar / İhracatçı

- Teyit / İhbar / Görevli Banka

Akreditif Amiri (Aplicant):

Akreditif açmak üzere bankasına başvuran alıcı yani ithalatçıdır. Akreditif için gerekli tüm şartları, akreditifin cinsini, istenecek belgeleri ve ihracatçı yani satıcı ile yaptığı sözleşmeyi veya proforma faturayı bankasına iletir.

Akreditif amiri, genellikle akreditif açtırdığı bankayı yönlendiren taraftır. Satıcı ile mutabakatları sonucu oluşmuş, onayladığı herhangi bir değişikliği bankaya bildirir ve bankanın belgelerde bulduğu herhangi bir olumsuzluğu mal veya hizmet teslimi sırasında kabul etme ve etmeme kararını verir ve bunu bankasına bildirir.

Akreditif amiri, bankası ile yaptığı sözleşme gereği tüm taahhütlerini yerine getirir. Ve akreditif şartlarında tüm masraf ve komsiyonları lehtarın ödeneceği belirtilmiş olsa dahi herhangi bir akreditif iptal veya kullanmama dorumlarında sözkonusu olan komisyon ve masrafları öder.

Amir Banka ( Openin or issuing Bank):

Akreditif amirinden alınan talimat ile akreditif açan banka, Amir Bankadır. Amirden aldığı talimat ile akreditif metnini hazırlar ve satıcıya iletilmesi için muhabir bankayı gönderir. Akreditif şartlarının yerine getirilmesi halinde gereken miktarın ödeneceği muhabir bankaya veya doğrudan satıcıya taahhüt edilmiş olur.

Amir banka, akreditif açılışıyla ve yazışmalarla ilgilenir ve takip eder. Mal ve Hizmet ile ilgili akreditifte sözü geçen belgeleri alır ve 7 iş günü içinde inceleyerek uygunluğunu tespit ettiği taktirde ödeme, uygunsuzluğunu tespit ettiği hallerde ise, amir ile görüşerek uyumsuzlukları belirterek belgeleri reddeder ve bunu muhabir bankaya bildirir.

Amir banka akreditif işleminin başlaması ile verdiği taahhütlerden dolayı muhabir bankaya karşı sorumludur. Eğer akrditifte teyit, ödeme, iştira veya kabul yetkileri varsa, buna göre teyit bankasına, ödeme bankasına, iştira bankasına veya kabul bankasına karşı sorumludur.

Lehtar (Beneficiary) :

Lehine akreditif açılan satıcı, Lehtardır. Akreditif şartlarında yer alan belgeleri ibraz eder ve tahsilatta bulunur. İhracatçı, yani lehtar, akreditif türüne göre, vadesinde ödeme veya vesaike ekli poliçesine kabul ile ilgili imza alır.

Lehtar Banka (Ihbar/ Görevli/Teyit Bankası):

Amir Banka tarafından kendisine gelen akreditif mektubu şartlarını kendi ülkesindeki ihracatçıya ihbar eden, yani lehine akreditif açıldığını satıcıya bildiren ve malların sevkinden sonra akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibrazında satıcıya mal bedelini ödeyecek olan bankadır.

Amir Bankanın vermiş olduğu yetki kapsamında lehtar bankanın üstlenmiş olduğu sorumluluklar değişebilir.

İhbar Bankası Advisin Bank):

Akreditif işleminde, çoğunlukla satıcı olan ihracatçının ülkesinde bulunan ve akreditifi açıldığını ihracatçıya ihbar eden banka ihbar bankasıdır. İhbar bankası, ihracatçıya lehine akreditif açıldığını ve açılan bu akreditifin şartlarını iletir. Eğer ihbar bankası, sadece ihbar etmekle yükümlü ise hiç bir şekilde ödeme yükümlülüğü altına girmez.

Teyit Bankası ( Confirming Bank):

Amir banka ile birlikte akreditifi teyit eden banka Teyit Bankasıdır. Amir bankanın talimatlarına uygun olarak, akreditif şartlarına uygun belgelerin kendisine ibrazı halinde, gerekli ödemeyi yapacağını taahhüt eden bankadır ve amir bankanın sahip olduğu sorumluluğun aynısını taşımaktadır.

Teyit bankası, amir bankanın akreditif taahhüdü dolayısıyla taşıdığı yükümlülüğün aynısına sahip olduğundan gireceği akreditif işlemini çok iyi incelemelidir. Akreditif şartlarının yeterince açık olması ve amir bankanın güvenilir olması ile alıcının ülkesinden doğan risklerinin asgari olması teyit bankası için incelenmesi gereken önemli hususlardır.

Görevli Banka ( Nominated Bank):

Adından da anlaşılacağı üzere, akreditifin türüne göre görevlendirilmiş olan bankadır. Konusuna göre akreditifte ödeme yapmaya, vade de ödeme yükümlülüğü altına girmeye, poliçe kabul etmeye ve iştira işlemi yapmaya yetkili bankadır.

Görevli bankanın, amir banka için yukarıda belirtilen işlemleri yapabilmesi için, görevlendirilmiş olması gereklidir. Eğer teyit bankası görevli banka olarak tayin edilmediyse, kendisine verilen belgelerin incelenmesinden veya amir bankaya gönderilmesinden sorumlu değildir. Ancak, kendisine ibraz edilen belgeleri kanunen 7 iş günü içinde incelemesi şarttır.

Ø Akreditifin Açılışı

Amir, lehtar ile yaptığı sözleşme/anlaşma kapsamında akreditif açtırma teklif mektubunu doldurup proforma fatura ile birlikte Bankasına (amir banka) müracaat ederek ihracatçı (lehtar) lehine akreditif açılması talebinde bulunur.

Banka, açacağı bu akreditif karşılığında ödeme taahhüdü altına gireceğinden, ithalatçı firma adına gayrinakdi bir kredi tesis ederek, muhabir ilişkisi bulunduğu bankalardan birine, amirin talimatı çerçevesinde, ICC 500’e uygun olarak telex veya swift ile akreditif açar.

Bir Akreditif Metninde Mutlaka Bulunması Gereken Bilgiler;

1) REFARANS : Bankaların her işlem için ayrı ayrı kullandıkları özel kodlardır, yazışmalarda olası karışıklıkları önlemek için kullanılır.

2) AMİR VE LEHTAR BANKA ADI

3) AKREDİTİFİN AÇILIŞ TARİHİ

4) AKREDİTİFİN TEYİTLİ OLUP OLMADIĞI

5) AKREDİTİFİN DÖNÜLEBİLİR VEYA DÖNÜLEMEZ OLDUĞU

6) AKREDİTİFİN DEVREDİLEBİLİR VEYA DEVREDİLEMEZ OLDUĞU: Akreditifte devredilebilir veya devredilemez olduğuna dair herhangi bir kayıt yoksa akreditif devredilemez niteliktedir.

7) AMİRİN ÜNVANI VE TAM ADRESİ

8) LEHTARIN ÜNVANI VE TAM ADRESİ

9) AKREDİTİF MEBLAĞ VE DÖVİZ CİNSİ

10) MAL CİNSİ VE MİKTARI

11) TESLİM ŞEKLİ

12) YÜKLEME VE BOŞALTMA MAHALLERİ

13) YÜKLEME VADESİ: Malın en son yükleneceği vadedir. Kesin tarih belirtilmelidir. Şayet yükleme vadesi belirtilmemişse, Yükleme vadesi akreditif vadesi ile sınırlıdır.

14) AKREDİTİFİN VADESİ: Lehtarın yani ihracatçının akreditife ait vesaiki lehtar bankaya en son ibraz edeceği tarihtir. Yükleme vadesi ile akreditif vadesi arasında 21 günlük süre olması şarttır. Aksi taktirde rezerv konusu olur.

15) AKTARMAYA MÜSADE EDİLİP EDİLMEDİĞİ

16) KISMI SEVKİYATA MÜSADE EDİLİP EDİLMEDİĞİ

17) İSTENEN VESAİK: Akreditifin en önemli maddesidir. Bankalar vesaik üzerindeki mallarla ilgilenip ve vesaik üzerinden ödeme yaptıkları için bu bölümün açıklamalı olarak yapılması gerekir. Akreditifte 2 esas belge vardır. Bunlar fatura ve konişmento’dur. Diğer belgeler amir ve lehtar arasındaki anlaşmaya göre talep edilir.

18) SEVK VASITASI : Mallarin hengi yolla ve hangi araçla sevk edildiğinin belgelenmesi

19) ÖZEL ŞARTLAR :

20 ) ÖDEME TALİMATI: Akreditife uygun olarak vesaik ibraz eden lehtara yapılacak ödemenin me şekilde yapılacağının belirtildiği bölümdür. Akreditifin cinsi ve çeşidine göre Amir bankaca belirlenmektedir.

Akreditifin Maliyeti ve Zorunlu Masraflar;

- Akreditif tutarı üzerinden %04,5 D.V + D.V. üzerinden de %5 BSMV

- GKS üzerinden %07,5 D.V + D. V’nin %50’si üzerinden de %5 BSMV

- Swift maliyeti (L/C için)

- Banka komisyonu (günün koşullarına göre belirlenir)

Ø AKREDİTİF ÇEŞİTLERİ

Gayrikabilirücu Akreditif/Dönülmez/Irrevocable Credit;

Açılan akreditif şartlarına tamamen uyulması kaydıyla, belirlenen süre içinde ödeneceği hakkında amir bankanın kesin taahhüdünü içeren akreditiftir. Diğer bir ifadeyle ihracatçının akreditif koşullarını yerine getirmesi halinde, amir banka ödemeyi yapacaktır. İthalatçının durumunun bozulması, akreditiften vazgeçmek istemesi gibi durumlar akreditif bedelinin ödenmesini engellemez. Bütün tarafların izni alınmadıkça iptal edilemez ve şartları değiştirilemez.

İhracatçıya ödeme konusunda garanti vermesi ve taraflara sağladığı güven nedeniyle dönülmez akreditif uluslar arasında ödeme şekilleri içerisinde en çok kullanılandır.

Kabilirücu Akreditif / Dönülebilir / Revocable Credit;

Akreditifi açan banka tarafından lehtara önceden haber vermeden iptal edilebilen veya şartlarında değişiklik yapılabilen akreditif türüdür. Malların sevki ve vesaikin ihracatçı tarafından muhabir bankaya ibraz edilmesinden önce akreditifin şartlarının değiştirilebileceği veya iptal edilebileceği için ihracatçı açısından büyük risk taşımaktadır. İthalatçıya ise oldukça fazla esneklik getirmektedir.

İhracatçı tarafından ihracat vesaikinin lehtar (muhabir) bankaya ibraz edilmesi durumunda, akreditifin bankaca ya da ithalatçı tarafından iptal edilmesi veya şartlarının değiştirilmesi mümkün değildir.

Lehtarın durumunun fazlaca güvenceli olmaması nedeniyle, lehtar açısından çok tercih edilen bir akreditif türü değildir.

Teyitli Akreditif/Confirmed Credit;

Akreditifi açan bankaca görevlendirilen ihbar bankasının, akreditifi lehtara ihbar ederken, akreditifi açan bankanın yükümlülüğünü yerine getireceğine dair sorumluluk almasıdır. Başka bir ifadeyle, teyidini ekleyen banka, akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibrazı halinde, amir bankayla birlikte kesin ödeme taahhüdü altına girer.

Teyitsiz Akreditif /Unconfirmed Credit;

Bu tür akreditiflerde muhabir banka, akreditifi lehdara sadece ihbar etmekle yükümlüdür. Gelen akreditifin doğruluğunu kontrol eder ancak, ödeme taahhüdü altına girmez. Akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazı karşılığında ödeme taahhüdü, sadece akreditifi açan bankanın (amir bankanın) sorumluluğundadır.

Devredilebilir Akreditif/Transferable Letter of Credit;

Açılan akreditifin devredilebilir nitelikli olması halinde, akreditif lehtarı kendisine tanınan hak ve yükümlülükleri bir veya birkaç lehtara devredebilir. İkinci lehtar veya lehtarların telapleri doğrultusunda kendilerine devredilmiş bulunan akreditif üçüncü lehtar veya lehtarlara devredilemez. Ancak, ikinci lehtar veya lehtarların talepleri doğrultusunda akreditifin ilk lehtarına devri mümkündür.

Akreditif, aşağıda belirtilen maddeler dışında orjinalinde belirtilen şartlarla devredilmesi esastır.

- Akreditifin tutarı veya birim fiyatı azaltılabilir.

- Akreditifte yer alan vadeler kısaltılabilir.

- Sigorta oranı artırılabilir.

İlk lehtar, ikinci lehtarın kendisine devredilen akreditif tahtında bankaya sunduğu vesaik içerisindeki faturayı akreditif şartları çeçevesinde kendi faturası ve poliçesi ile değiştirme hakkına sahiptir.

Döner (Rotatif) Akreditif / Revolving Letter Of Credit:

Bu tür akreditifler taşıdığı şartlara göre kullandıkça otomatik olarak yenilenerek tekrar kullanılabilir hale gelen ve bunun için özel değişiklik yapılması gerekli olmadan kullanılabilen akreditif türüdür.

Genellikle aynı cins malı aynı ihracatçıdan kısım kısım ithal eden ithalatçılar tarafından amir bankaya verilen özel talimatla açılır. Akreditif tutarının tamamı veya bir kısmının kullanılması halinde, koşullar otomatik olarak yenilenir.

Bu tip akreditifler, ithalatçıları toplam ithalat için paranın tamamını ilk etapta kullanım zorunluluğundan kurtaran ve ihracatçı tarafada her kısım ihracatiçin yeni bir akreditif açılışının beklentisi olmaksızın bu akreditif tahtında üretim yapma ve mal satma kolaylığı getirir.

Rotatif akreditifler meblağ veya süre ile sınırlı olmalıdır, zira bu tür akreditifler amir ve bankasını büyük bir sorumluluk altında bırakır.

Süre açısından sınırlı Rotatif akreditif:

Bu türdeki rotatif akreditiflerde, belirli devreler itibariyle tarafından kullanılması halinde yenilenmektedir.

Örneğin : l yıl içerisinde her ay belirli bir miktarda yükleme yapılarak akreditifin lehtar tarafından kullanılması

Söz konusu Akreditifler;

- Birikimli (Cumulative)

- Birikimsiz (Non-Cumulative) olarak açılabilir.

Birikimli ( Cumulative):

Belirlenen bir dönem içerisinde kullanılmayan akreditif tutarı müteakip dönemdeki akreditif tutarına ilave edilerek kullanılan akreditif tipidir.

Birikimsiz ( Non-Cumulative):

Belirlenen dönem içerisinde kullanılmayan akreditif tutarı iptal edilerek, kullanılmayan dönem tutarı kadar eksik olarak kullanılan akreditif tipidir.

Meblağ Açısından Sınırlı Rotatif Akreditif:

Akreditif vadesi ve akreditif vadesi içerisinde yapılacak her yükleme kapsamında ibraz edilecek uygun vesaik ibrazında vesaik tutarı satıcıya ödenir. Ve ödenen meblağ kadar akreditif tekrar mer-i olur.

Akreditiftete kullanılacak maksimum tutar belirlenir. Tüm ödemelerin tutarı bu tutarı geçemez.

Karşılıklı Akreditifler /Back To Back L/C;

Bu tür akreditifler, genelde transit ticaret te ve ihracatçı’nın malı üreten firmadan başka bir firma halinde, satıcının üreticiden mal temininde finansman zorluğu çektiği durumlarda kullanılır.

Birbirinden ayrı iki akreditiften oluşur. İlk akreditif lehtarının, ikinci akreditifin amiriolduğu işlem türüdür.

Akreditifin ilk lehtarı kendisine açılan akreditifi teminat göstermek suretiyle, malların asıl satıcısı veya imalatçısı lehine, kendisine açılan akreditifteki aynı özellikleri taşıyan bir akreditif açılmasını ister.

İhracat bedeli yurda geldiğinde, ithalat bedeli banka tarafından tahsil edildikten sonra kalan kısım ihracatçıya ödenir.

Ø KULLANDIRILIŞ ŞEKLİ İTİBARİYLE AKREDİTİFLER

- Vesaik ibrazında ödemeli (Sight Payment)

- Poliçe kabullü (Acceptance)

- Belirlenen bir vadede ödeme (Deferred Payment)

- Peşin ödemeli (Red-Clause Akreditifler)

- Karışık ödeme (Mix Payment)

Vesaik İbrazında Ödemeli (Sıght Payment);

Akreditif şartlarında talep edilen uygun belgelerin, akreditif süresi içinde, akreditifte öngörülen ödeme yerine göre; teyitli ise teyit bankasına, teyitsiz ise amir bankaya ibrazı ile ödemenin yapıldığı akreditiflerdir.

Poliçe Kabullü (Kabul Kredili Akreditif/Acceptance L/C);

Akreditif şartları arasında, akreditif tahtında talep edilen belgelere ilaveten lehtarın çektiği poliçe/poliçeler’in kabulünü öngören maddelerin yer aldığı akreditif türüdür. Alıcı ile satıcı arasındaki anlaşmaya göre, ibrazından belli bir süre sonra ödenmek üzere belli bir vadeyi içeren poliçe, teyit veya ihbar bankası ya da akreditif amiri üzerine çekilir.

Ancak, ülkemiz mevzuatı uyarınca, poliçenin Türkiye’de kabul edilmesi halinde damga vergisine tabi olacağından genelde muhabir banka üzerine çekilmektedir.

Kabul kredili akreditiflerde, poliçe kabul edilmesi veya aval verilmesi halinde, akreditifle doğan taahhüdün kaynağı poliçeye dönüşmektedir.

Belirlenen Bir Vadede Ödeme ( Deferred Payment);

Mal bedelinin ödenmesinde lehdarın (satıcı) amire (alıcı) bir vade tanımasına paralel olarak yüklemenin yapıldığı tarihten belirli bir süre sonra ödemeyi öngören akreditiflerdir.

Lehtar, yaptığı yükleme ile ilgili evrakları görevli/teyit bankasına ibraz eder, vesaik incelenir, akreditif şartlarına uygun bulunması halinde, vadesinde ödenmek üzere amir bankaya gönderilir.

Peşin Ödemeye İmkan Veren Akreditifler (Red-Clause Akreditifler);

Bu tip akreditiflerde, akreditif tutarının tamamının veya bir kısmının (belirli bir yüzdesinin), akreditifte talep edilen belgelerin ibrazından önce lehtara peşinen (avans olarak) ödenmesi öngörülür. Tarafların (lehtar/amir) birbirlerini çok iyi tanımadıkları hallerde peşin ödenecek kısım için lehtar’dan peşin ödemeyi garanti edecek bir Teminat Mektubu talep edilebilir. Bu hususun akreditif şartında belirtilmesi gerekir. Teminat Mektubu öngörülmüş olması halinde, sözkonusu Teminat Mektubu düzenlenmeden L/C operatif hale gelmez.

Karışık Ödemeye İmkan Veren Akreditifler (Mix payment);

Bu tip akreditiflerde, akreditif tutarının belli bir oranda peşin, vesaik ibrazında ve belli bir vadede ödenmesi öngörülür.

v İTHALAT AKREDİTİFİNE AİT VESAİKİN POST-FİNANSMANI (Post-Financing/Refinancing)

İthalatçının yapacağı ithalatla ilgili olarak, satıcının satış şartı olarak sıght (vesaik ibrazında ödemeli) akreditif talep etmesi durumunda. Uygun vesaik karşılığı ödeme yapacak olan ithalatcı, mevcut sermayesini kullanmak istememesi durumunda, finansman ihtiyacını post finansman talep ederek karşılayabilir.

Post-finansman nedir?

Akreditifli ithalatın finansmanı amacıyla, ithalatçı firmanın akreditifi açan bankanın garantörlüğünde, akreditife teyidini ilave eden bankadan sağladığı yurt dışı kaynaklı nait kredidir.

Açılan ithalat akreditifi ile ilgili olarak ihracatçı tarafından ibraz edilen uygun vesaik karşılığı teyit/muhabir bankanın ihrcatçıya yaptığı ödeme, kredinin vade ve faiz başlangıç tarihini oluşturur.

Teyitsiz bir akreditifde, amir banka ile ihbar banka arasında kredi ilişkisi olması şartıyla, Teyitsiz bir akreditif için de post finansman talep edilmesi mümkündür. Ancak uygulamada fazla rastlanmamaktadır.

POST-FİNANSMANIN İŞLEYİŞİ

TÜRKİYE YURTDIŞI

TEYİT VEREN BANKA

AMİR BANKA

SIGHT L/C + Payment Guarantee (….. gün vadeli kredi kapsamında)

İTHALATÇI

İHRACATÇI

1) Amir bankaya akreditif açılış müracaatı ve post-finansman talebi

2) Sıght L/C açılışı ve ….. günlük finansman (kredi ) talebi. Post finansmanla ilgili olarak amir bankaca teyit bankasına verilen payment guartantee

3) Akreditifin teyit bankasınca teyit ilave edildikten sonra ihracatçıya ihbarı

4) L/C şartlarına göre yükleme evraklarının teyit bankasına ibrazı.

5) Teyit bankasının, uygun vesaik ıbrazının gerçekleştiğini ve talep edilen finansman karşılığında kredinin kullandırım, geri ödeme tarihi ile faiz oranını ve akreditife ilişkin dökümanların gönderildiğine ilişkin bilgileri içeren mesajı

6) Akreditif tutarının Teyit bankasınca ihracatçıya ödenmesi.

7) Amir bankanın akreditife ilişkin dokümanları ithalatçıya teslimi

8) Kredi vadesinde ithalatçının amir bankaya, amir bankanında teyit bankasına( kreditör banka) krediyi geri ödemesi.

Ø Kredinin Kullanımında Uyulması Gereken Mevzuat Hükümleri;

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkındaki Karar uyarınca; gerek yurt içinden gerekse yurt dışından kullanılan nakit her türlü krediler Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu’na tabidir. Ancak Aynı Kararın 3. Maddesinin 20. bendinde de;

“Türkiye’de yerleşik kişilerce yurtdışından sağlanan, ortalama vadesi asgari 1 yıl olan krediler KKDF ‘den muaftır.” hükmü mevcuttur.

Bu nedenle, ortalama vadesi 1 yılı aşan postfinansman işlemleri de bu hüküm çerçevesinde KKDF’den muaf olacaktır. Ancak, 1 yıldan az olan postfinansman işlemlerinde ithalat bedelinin, vesaik ibrazında ihracatçıya ödendiği tarihteki TCMB alış kuru esas alınarak KKDF tutarının işleme aracılık eden bankaca tahsil edilmesi gerekmektedir.

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkındaki Karar uyarınca; vadeli ithalat (bedeli fiili ithalden sonra ödenen ithalat işlemleri) Kaynak Kullanımı Destekleme Fonuna tabidir.

Ancak, Post-finansman Sıght akreditif kapsamında temin edildiğinden malın gümrükten çekilmesi esnasında, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ödenmeden ithalatın yapılabilmesi için, işleme aracılık eden bankaca ilgili gümrük müdürlüğüne hitaben, ithal konusu malın bedelinin yurt dışından sağlanan kredi ile ödendiğini ifade eden bir yazı vermesi gerekmektedir.

Ø Kredinin Maliyeti ve Zorunlu Masraflar

- Akreditif tutarı üzerinden %04,5 D.V + %5 BSMV

- GKS üzerinden %07,5 D.V + %5 BSMV

- Swift maliyeti (L/C için)

- Faiz ( kullanıldığı döneme tekabül eden LIBOR oranı ile belirlenmektedir)

- Kredinin ortalama vadesinin 1 yılın altında olması halinde kredi tutarı üzerinden %3 KKDF

v ECA (Export Credit Agency) KURULUŞLARINDAN SAĞLANAN ALICI KREDİLERİ

Ø Kredinin Tanımı

Bu krediler yurt dışındaki İhracat Kredi Kurumları veya İhracat Kredisi Garanti Kuruluşlarının (Hermes/Almanya, ERG/İsviçre, KFW İngiltere, ODN/Danımark vs.) kendi ülkelerinden yapılacak ithalatları, özellikle de yatırım malları ithalatını fonlamak amacıyla, bankaların garantörlüğünde ithalatçı firmalara kullandırdıkları yurt dışı kaynaklı nakit kredidir.

Bu kuruluşların amacı, kendi ülkelerindeki ihracatı özellikle de yatırım malı ihracatını artırmak amacıyla, bu malların alıcılarına (diğer ülkelerdeki alıcılara/ithalatçılara) ucuz ve uzun vadeli kredi imkanı tanıyarak, kendi ülkelerindeki ihracatçıları desteklemektir.

Genelde ithalat akreditifi kapsamında kullandırılan bu kredi, en fazla 5 yıl vadeli olup, eşit taksitler halinde altı ayda bir faizi ile birlikte geri ödenir. Kredinin vadesi yükleme tarihinden itibaren; faiz hesaplaması ise uygun vesaik ibrazı karşılığında ihracatçıya yapılan ödeme tarihinden itibaren başlamaktadır.

Bu tür kredilerde ithal konusu faturanın %85’i finanse edilmekte olup, %15’ lik kısmı, kredi türüne göre %5 ön ödeme (down payment), %10 sight veya %15’in tamamı sight olabilmektedir.

Ø Krediye Müracaat

- Fon’dan yararlanmak isteyen ihracatçı, öncelikle işlemin ticari esaslar üzerinde ithalatçı ile anlaşmaya vararak ithalatçıya işlemin kısmen fon’dan finase edilebileceğini satış şartları ile birlikte teklif eder.

- İthalatçının bu teklifi kabul ettiğini sözleşme ya da niyet mektubu ile bildirmesi halinde, satıcı sözleşme veya niyet mektubu ile birlikte kuruluşa müracaat ederek ihraç konusu yatırım malı için ithalatçı adına finansman talebinde bulunur.

- Ülke riski kapsamında müracaatı değerlendiren kuruluş, ihraç konusu yatırım malının kısmen (%85’lik kısmının) fon’dan karşılanabileceği hususunda ihracatçıya onay vermesi halinde kredi kullanılır hale gelir.

- Bu aşamadan sonra satıcı, satış konusu yatırım malına ilişkin mal bedeli tutarının belli bir oranının (%85’li kısmının) fon’dan karşılanacak şekilde proforma fatura keserek alıcıya gönderir.

- Alıcı (ithalatçı) kendisine gönderilen proforma fatura ile birlikte kredi ilişkisi içinde bulunduğu bankaya müracaat ederek, satıcı ile mutabık kaldığı anlaşma çerçevesinde akreditif açma talebinde bulunur.

Ø Kredinin Kullanımında Uyulması Gereken Mevzuat Hükümleri;

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkındaki Karar uyarınca; gerek yurt içinden gerekse yurt dışından kullanılan nakit her türlü krediler Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu’na tabidir. Ancak Aynı Kararın 3. Maddesinin 20. bendinde de;

“Türkiye’de yerleşik kişilerce yurtdışından sağlanan, ortalama vadesi asgari 1 yıl olan krediler KKDF ‘den muaftır.” hükmü mevcuttur.

Bu nedenle, ortalama vadesi 1 yılı aşan bu krediler de, bu hüküm çerçevesinde KKDF’den muaf olacaktır. Ancak, kredinin ortalama vadesi 1 yıldan az olması halinde, ithalat bedelinin vesaloolan postfinansman işlemlerinde ithalat bedelinin, vesaik ibrazında ihracatçıya ödendiği tarihteki TCMB alış kuru esas alınarak KKDF tutarının işleme aracılık eden bankaca tahsil edilmesi gerekmektedir.

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkındaki Karar uyarınca; vadeli ithalat (bedeli fiili ithalden sonra ödenen ithalat işlemleri) Kaynak Kullanımı Destekleme Fonuna tabidir.

Ancak, Bu krediler Sıght akreditif kapsamında temin edildiğinden malın gümrükten çekilmesi esnasında, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ödenmeden ithalatın yapılabilmesi için, işleme aracılık eden bankaca ilgili gümrük müdürlüğüne hitaben, ithal konusu malın bedeli .............. (ülke adı) ............. kuruluşundan sağlanan kredi ile ödendiğini ifade eden bir yazı vermesi gerekmektedir.

Ø Kredinin operasyon maliyeti ve zorunlu masraflar

- Akreditif tutarı üzerinden %04.5 D.V. + D.V üzerinden %5 BSMV

- Genel Kredi Sözleşmesi üzerinden %07,5 D.V + D.V üzerinden %5 BSMV

- Swıft Maliyeti (L/C için)

- Akreditif açılmasından sonra krediye onay veren kuruluş tarafından talep edilen

risk pirimi/ masrafı/komisyonu (commitment fee). Ülke riskine göre belirlenmektedir.

- Faiz (Kullanıldığı döneme tekabül eden LIBOR/FİBOR oranı ile belirlenmektedir.)

- Kredinin ortalama vadesinin 1 yıl altında olması halinde kredi tutarı üzerinden %3 KKDF

v İTHALATÇILAR TARAFINDAN KULLANILAN AYNİ KREDİLER)

Ayni kredi, vadeli mal alımını ifade eder. Alıcı ile satıcının kendi aralarında yaptığı anlaşma kapsamında ithal konusu malın bedeli, satıcının alıcıya tanımış olduğu sürede ve bankaların garantörlüğü veya aracılığı söz konusu olması durumuna göre aşağıda belirtilen ithalat ödeme şekillerine göre ödenerek gerçekleşir.

- Mal Mukabili

- Kabul Kredili Mal Mukabili

- Kabul Kredili Vesaik Mukabili

- Kabul Kredili Akreditif

- Vadeli Akreditif

v KABUL KREDİLİ ÖDEMEDE BANKA AVAL KREDİSİ

Kabul kredisi:

Satıcının alıcıya tanıdığı ayni kredi kapsamında, ithalatçı, ithal etiği mal/hizmet bedelini mal/hizmet alımında değil, daha sonraki bir vade de ihracatçıya ödeneceğinın garanti edildiği bir kredi çeşididir. Diğer ifadeyle kabul kredisi, satılan mal/hizmet bedelinin bir poliçeye bağlandığı ve police bedelinin vadesinde satıcıya ödendiği ödeme şeklidir.

Kabul kredisinde ana unsur olan poliçede iki türlü kabul vardır.

- Firma kabullü

- Banka kabullü

Ø Firma Kabullü:

Ödeme tahhüdünde bulunan sadece ithalatçı olması yani poliçeyi sadece ithalatçının kabul etmesidir.

Ancak, satıcının ithalatçının yanı sıra bir bankanında garantörlüğünü istemesi durumunda, bu riski üstlenecek bankanın ithalatçı adına banka aval kredisi tahsis etmektedir. Bu kredi; ihracatçının sevk ettiği mallarla ilgili olarak vesaikle birlikte ibraz edilen poliçe’nin, ithalatçı tarafından kabul edilmesi ve kabul edilen bu poliçeye ithalatçının bankasının da aval şerhi koyması suretiyle kullanılır.

Banka Avali; ödeme taahhüdünde bulunan ithalatçının yanısıra, bankanında ödeme taahhüdünde bulunması, Diğer bir ifadeyle, lehtar tarafından alıcı adına keşide edilen ve alıcının kabul imzasının koyacağı bir poliçenin ön yüzünü imzalamak suretiyle ödeme garantisi vermesidir.

Aval; poliçe veya bonunun yüzüne yazılan, şartsız ve rücu edilmez bir kefalettir. Muhatap veya keşideciden başka poliçenin yüzüne imza koyan kimse aval vermiş sayılır. Kimin için verildiği aval şerhinde açıklamak gerekir. Açıklanmamışsa aval, keşideci için verilmiş sayılır. Aval veren kimse, kimin için taahhüt altına girmişse onun gibi sorumlu olur.

Ø Banka Kabullü;

Uluslararası ticarette vadeli alımlara konu olan mal/ hizmet alım satım işlemlerinde, satıcı tarafından alcı adına riski üslenen bankaya çekilen poliçenin ilgili banka tarafından kabul edilmesidir.

Genellikle, vadeli mal alımına imkan veren kabul kredili akreditifili işlemlerde, akreditif lehtarından poliçenin;

Teyitsiz işlemlerde ithalatçının riskini üstlenen amir banka,

Teyitli işmlemlerde amir banka riskini üstlenen teyit bankası, Üzerine çekilmesi istenir.

KREDİNİN KULLANIMI VE İŞLEYİŞİ

İthalatçı satın aldığı malların bedelini peşin ödemek istemez, satıcı da bu malların bedeli üzerinden düzenleyeceği poliçelerin ancak bir banka tarafından avalize edilmesi sağlandığı takdirde vadeli satışa razı olması halinde ithalatçı, bankasından aval kredisi talep eder.

Bu talep üzerine banka, poliçeye vereceği aval/garanti için ithalatçı firma adına gayrinakdi aval kredisi tesis eder. Tesis edilen kredi karşılığında alınacak teminat türü, firmanın mali durumuna göre ilgili bankaca belirlenir.

Bankaca avalize edilen poliçe, vadesinde ithalatçı tarafından ödenmediği takdirde poliçe bedeli, avalist banka tarafından ödenir. Bu durumda banka, ithalatçı adına tesis ettiği kredi için aldığı teminatı çözer.

İhracatçı da, bankanın aval vererek ödeme taahhüdü altına girdiği poliçeyi, iskonto ettirmek suretiyle kolaylıkla finansman sağlama imkanı bulur.

DIŞ TİCARETTE GARANTİ ve TEMİNAT MEKTUBU ÇEŞİTLERİ

TEMİNAT MEKTUPLARI / LETTER OF GUARANTEE ( Harici Garantiler)

Teminat Mektupları, iki taraf arasında yapılan yazılı bir anlaşmanın geçerli olabilmesi için bankanın taraflardan biri (lehtar) lehine diğer tarafa (Muhatap) verdiği bir tür garanti metnidir.

Bu metinde banka; lehtarın herhangi bir nedenle kontrattaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi, gecikmesi ya da başka bir nedenle zarara neden olması halinde, muhataba, ortaya çıkan zararı lehtar adına kayıtsız şartsız ve koşulsuz olarak ödeyeceğini taahhüt eder.

KONTURGARANTİ (Counterguarantee)

Kontrgaranti, bankaların verecekleri teminat mektubu karşılığında bir başka bankadan istedikleri karşı garantidir.

Yurt dışında bulunan firma/kuruluş Türkiye’de gerçekleştireceği bir iş/hizmet veya mal alımı karşılığında bir Türk bankasından teminat mektubu istemini kendi ülkesindeki bir banka aracılığı ile yapar. Yurt dışındaki banka Türkiye’deki bankaya kontrgaranti göndererek, tüm sorumlulukları kendisine ait olmak üzere anlaşmaya muhatap kuruluş/kışiye hitaben teminat mektubu düzenlenmesini ister.

Aynı şekilde, Türkiye’de yerleşik firma/kuruluş yurt dışından gerçekleştireceği hizmet veya mal alımı karşılığında yurt dışındaki muhataba hitaben vermek istediği teminat mektubunu Türkiye’deki kendi bankası araclığı ile yapar. Türkiye’deki banka, yurt dışındaki muhabir bankasına, tüm sorumlulukları kendine ait olmak üzere muhatap kişi/kuruluşa hitaben teminat mektubu düzenlenmesini ister.

Böylelikle her iki durumda da kontrgaranti ilişkisi başlamış olur.

Kontrgaranti karşılığında verilen teminat mektupları taşıdıkları hükümler ve içerik açısından birbirleriyle ilintilidir.

Muhatap sözleşme konusu taahhüdün yerine getirilmediğini belirterek teminat mektubu veren bankadan tazmin talebinde bulunması halinde, teminat mektubunu düzenleyen bankada kontrgaranti veren bankaya yani kontrgarantöre dönerek tazmin talebinde bulunur.

TEMİNAT MEKTUBUNDA TARAFLAR

Ø Garanti Veren Banka (Garantör)

Teminat mektubunu düzenleyerek, garanti veren ve muhataba karşı yükümlülük alan taraftır. Lehtar adına taahhütte bulunur ve riski üstlenir.

Ø Garanti Verilen (Muhatap)

Lehine garanti mektubu verilen ve teminat mektubu hükümlerinden yarar sağlayacak taraftır. Teminat mektubu içeriği şartların, lehtar tarafından yerine getirilmemesi halinde teminat mektubunu veren bankaca, borcun zamanında ve eksiksiz olarak muhataba ödeneceği garanti edilir.

Teminat mektubu, muhatap tarafından kabul edildiği zaman bir garanti sözleşmesi meydana gelir.

Ø Lehtar

Teminat mektubu düzenleyen banka tarafından eylemi muhataba karşı garanti edilen kişidir. Lehtar, tüzel veya gerçek kişi olabileceği gibi, birden fazla kişi de olabilir. Muhatabın, lehtarlardan birinin dahi taahhüdü yerine getirilmediğini bildirmesi, tazmin için yeterlidir. Lehtar, aynı zamanda bankaya kontrgaranti diğer bir anlamda teminat veren ve tazmin halinde bankanın başvuracağı kişi olup, bankanın kredili müşterisidir.

Ø Kontrgaranti veren (Kontrgaran)

Bankalar teminat mektubu verirken tazmin olasılığını gözönüne alarak, lehtarlardan teminat mektubu/ kontrgaranti alabilirler. Böylece teminat mektubunu veren banka bir anlamda kendini güvence altına almış olur. Lehtarın verdiği teminattan/kontrgarantiden dolayı banka herhangi bir tazmin halinde lehtara başvurma hakkını elde etmektedir. Kontrgarantinin yurtdışındaki bir bankadan gelmesi halinde ve gönderilen bu garanti karşılığında teminat mektubu düzenlenmesi isteniyorsa kontrgaranti ilişkisi doğar. Yine yurt dışındaki bir bankadan gelen kontrgaranti karşılığında bankaca kullandırılan bir kredi garanti edilebiliyorsa, teminat mektubu ilişkisi doğar.

DÖVİZ ÜZERİNDEN DÜZENLENECEK TEMİNAT MEKTUPLARINA İLİŞKİN

ÜLKEMİZ MEVZUATI

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı Karar kapsamında;

Türkiye’de yerleşik kişilerin; yurt dışından gayri nakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları ile Türkiye’de ve dışarıda yerleşik kişiler lehine dışarıda yerleşik kişilere muhatap teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir.

Kararla ilgili uygulama esasları, T.C. Merkez Bankası İdare Merkezi, Kambiyo Mevzuatı Müdürlüğü’nce yayımlanan Sermaye Hareketleri Genelgesi ile belirlenmiştir.

Bu Genelge kapsamında, Türkiye’deki bankalarca;

a) Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişilere muhatap,

b) Dışarıda yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişilere muhatap,

döviz ve Türk Lirası üzerinden,

c) Dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap döviz üzerinden,

d) Yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olması kaydıyla, Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, döviz üzerinden,

e) Yurt dışında ihale kazanmış bulunan Türkiye’de yerleşik kişilerin taşeronu olarak faaliyette bulunan Türkiye’de yerleşik firmalar lehine, ihaleyi kazanan Türk Müteahhitlik firmalarına muhatap, döviz üzerinden,teminat mektubu düzenlemeleri garanti ve kefalet vermeleri,

f) İhracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetler ( yurtdışı müteahhitlik hizmetleri dahil) ile ilgili olarak Türkiye’deki diğer bankaların Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, yurt dışında yerleşik kişilere muhatap düzenledikleri teminat mektuplarının ve verdikleri garanti ve kefaletlerin teminatını teşkil etmek üzere, yabancı para üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, mukabil garanti ve kefalet vermeleri,

g) (f) bendinde sayılan faaliyetlerin finansmanı amacıyla Türkiye’deki diğer bankalar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan döviz kredilerinin teminatını teşkil etmek üzere döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri,

h) İhracat taahhüdü bulunması kaydıyla, dış kredi ya da döviz kredisi kullandırılması öngörülmüş olan yatırım teşvik belgesi kapsamında Türkiye’deki diğer bankalar tarafından kendi kaynaklarından veya Dünya Bankası kaynaklı olarak Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan döviz kredilerinin teminatını teşkil etmek üzere döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri,

i) T.C. Merkez Bankası nezdindeki Döviz ve Efektif piyasalarında işlem yapabilen Yetkili Müesseseler lehine, T.C. Merkez Bankası’na muhatap döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri,

j) İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olmak kaydıyla, amir ve lehtarı Türkiye’de yerleşik kişiler olan yurt içi teminat akreditiflerini (Stand-by L/C ) döviz üzerinden düzenlemeleri, serbesttir.

Yukarıda belirtilen bu maddeler dışında, Bankalarca döviz olarak teminat mektubu düzenlenmesi mümkün değildir.

Ancak, Bankaların bu maddeler dışında, Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, “dövize endeksli” teminat mektubu düzenlenmesi mümkündür.

Dövize endeksli olarak düzenlenen teminat mektuplarının tazmini halinde ödeme, döviz olarak değil Türk Lirası olarak yapılır.

Bunu teminen bankalar, dövize endeksli olarak düzenledikleri teminat mektubu üzerine;

“İş bu teminat mektubu tazmin halinde, bedeli, nakde dönüştüğü tarihteki ………… ( lehtar ve muhatap arasında varılan anlaşma kapsamında TCMB / döviz alış/satış veya Bankamız alış/satış kuru yazılır) kuru üzerinden TL olarak ödenecektir” koyarlar.

TEMİNAT MEKTUBU TÜRLERİ

Ø Geçici Teminat Mektubu ( Bid Bonds, Tender Guarantees)

Gerçek veya tüzel kişilerin yurtiçi veya yurt dışında açılan ihalelere katılmaları için gerekli olan ve bankalarca düzenlenen teminat mektubudur. Geçici teminat mektubu, ihaleyi lehtarın kazanması halinde gerekli sözleşmenin imzalanacağını ve kesin teminat mektubu verileceğini garanti etmektedir. Lehtarın sözkonusu ihaleyi kazanması durumunda, geçici teminat mektubu (bid bond) kesin teminat mektubuna (performance bond) dönüştürülür. Ancak, ihaleyi kazanmadığı hallerde geçici teminat mektubu iade edilir. Geçici teminat mektuplarında garanti tutarı, ihale tutarının belli yüzdesi kadar olup, vadesi ihaleyi açan kuruluş tarafından belirlenir. Başka bir deyişle, geçici teminat mektubunun işleyisi ihale şartnamesi ile belirlenir.

Geçici teminat mektubu ile; ihaleye katılanın (amir) talebi üzerine, ihaleye davet edene (muhatap-yararlanan) karşı, ihale ile kabul ettiği yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde ve muhatabın talebi üzerine, teminat mektubu veren banka tarafından belli bir paranın ödeneceği garanti edilir.

Yabancı firmaların Türkiye’de açılan ihaleye veya Türkiye’de yerleşik firmaların yurt dışında açılan ihaleye teklif vermeleri için ihaleyi açan kuruluşun ülkesindeki banka aracılığı ile düzenlenecek teminat mektubu için lehtarın bankasınca kontrgaranti (counter guarantee) düzenlenmesi gerekir.

Ø Kesin Teminat Mektubu (Performance Guarantees, Performance Bond):

Kesin teminat mektubu, lehtarın mektup içeriği yükümlülükleri eksiksiz olarak yerine getireceğini garanti etmektedir. Söz konusu mektubu düzenleyen banka muhataba karşı lehtarın sorumluluğunu üstlenmektedir.

Kesin garanti mektubunda, garanti veren (banka) tarafından, mal veya hizmet sağlayan bir kimsenin (amir) talebi üzerine, bir alıcıya veya iş sahibine (muhatap) karşı girişilen bir taahhüt söz konusudur ki bununla, garantiyi veren (banka); amirin, muhatapla yaptığı anlaşma hükümlerine göre hareket etmediği ve/veya yükümlülüklerini yerine getirmediği taktirde, önceden belirlenen belli bir tutar ödemeyi peşinen kayısız şartsız kabul eder.

Ø Avans Teminat Mektubu (Advance Payment Guarantees):

Müteahhitlere, imalatçılara veya ihracatçılara yapılan avans ödemesinin bir garantisi olarak düzenlenen teminat mektuplarıdır.

Anlaşma hükümlerine göre, lehtar üstlendiği işi yaparken mal veya hizmet bedelinin belli bir oranının amir tarafından kendisine peşin ödenmesini isteyebilir. Bu durumda amir, işin yapılmaması, malların gönderilmemesi veya sözleşme hükümlerinin yerine getirilmemesi halinde, yapmış olduğu avans ödemesinin kendisine tazmin edileceğine ilişkin satıcı tarafından, satıcının bankası aracılığı ile amire hitaben verilen teminattır.

Söz konusu taahhüt gerçekleştikçe avans ödemesi istihkaklardan mahsup edilmek suretiyle geri alınır. Avans teminat mektubu yalnızca verilen avanslarla ilgili olup, kesin teminat mektubu yerine geçerli olmamaktadır. Anlaşma şartıyla doğru orantılı olarak, avans teminat mektuplarında gerçekleştirilen hizmet veya mal bedelleri tutarı ile garanti tutarı otomatik olarak azalmaktadır. Bu mektuplar, genellikle peşin ödeme yapılmadan önce düzenlenir ve peşin ödeme yapıldığında yürürlüğe girer. Garanti vadesi, anlaşma konusu işin ya da taahhüdün son tarihinde biter.

Ø Kredi Garantisi ( Facility Guarantees):

Türkiye’de yerleşik firmaların yurt dışındaki bankalardan veya uluslararası piyasadan kullanacakları kredinin geri ödenmesini garanti etmek üzere, kredi kullananın bankasınca düzenlenir.

Bu krediler;

- Credit Facility Guarantee (Kısa vadeli krediler karşılığı garanti.)

- Loan Facility Guarantee (Uzun vadeli krediler karşılığı garanti)

- Prefinancing Guarantee (Uluslararası piyasalardan sağlanan prefinansman kredisi karşılığı garanti)

- Overdraft Guarantee (Açık hesap olarak dönüşebilen, vadesinin dolması halinde kısa bir süre uzatılan veya kısa bir süre limit üzerinde kullandırılan garanti) şeklinde isimlendirilebilir.

Kredi kullananla, kreditör kuruluş arasında yapılan anlaşma kapsamında, kullanılan krediye ilişkin kredi tutarının yanısıra faizi ve masrafların da ödenmesi öngörülmüş ise; bu faizi veya faiz oranı ile masraflarının garanti mektubunda belirtilmiş olması gerekir. Ayrıca, geri ödemesi garanti edilen meblağa, faiz ve masrafların dahil olup olmadığı veya başka faiz ve masrafların taahhüt edilip edilmediği garanti mektubunda açıkça belirtilmelidir.

Ø Şarta Bağlı Teminat Mektubu /Garantili Akreditifler ( Stand by L/C ):

ABD yasalarına göre Bankaların Teminat mektubu/Banka garantisi kabul etmeleri ve düzenlemeleri yasaklandığından dolayı, bankalar stand-by akreditifleri hayata geçirerek, teminat mektubu ve garanti kullanımını bu şekilde yönlendirmişlerdir

Bu tip akreditifler teminat mektubu hükmünde olup, diğer akreditiflerden ve Teminat Mektuplarından farklı farklı yönü;

Belirli bir hizmetin yerine getirilmemesi halinde ödeme taahhüdü içermeleridir. Diğer akreditiflerde belirtilen taahhüdün yerine getirilmesi halinde lehdara ödeme yapılır. (Örneğin; diğer akreditif türlerinde X malına ilişkin evrakların akreditifin metninde istenen koşullarda aracı bankaya ibrazı halinde akreditif tahtında ödeme yapılacağı hususu akreditif metninde garanti altına alınmıştır.)

Başka bir ifadeyle, stand-by akreditif, taahhüdün yerine getirilmediğini tevsik eder nitelikteki vesaikin (belgelerin) ibrazı halinde ödeme taahhüdü içermeleridir.

Teminat mektubu ve garantilerde bir taahhüdün yerine getirilememesi halinde kayıtsız şartsız ilk talepte ödeme yapılmakta, stand-by akreditiflerde ise, ödeme taahhüdün yerine getirilmediğini gösteren belge karşılığı gerçekleştirilmektedir.

Ayrıca stand-by akreditifler Teminat Mektupları ve Garantilere alternatif olarak geliştirilmiş uygulamada, geniş yer bulan şarta bağlı teminat mektubu/garanti olarak nitelendirilebilen türde işlemlerdir.

Stand-by L/C ‘nin Kontrgaranti’den farkı;

Bu akreditif karşılığında lehtarın bulunduğu yabancı ülkede ayrıca teminat mektubu düzenlenmesini gerektirmemesidir. Genellikle lehtar adına düzenlenerek lehtarın bulunduğu ülkedeki banka aracılığı ile kendisine iletilmektedir. Amir bankanın talebi doğrultusunda diğer akreditiflerde olduğu gibi yurtdışındaki bankanın da kendi teyidini eklemesi mümkündür.

Stand-by Letter of Credit 'lerin konusu;

· İhaleye katılım,

· Kontrat imzalanması,

· Malın teslimi,

· Mal bedelinin ödenmesi,

· Taşımanın yapılması,

· Verilen kredinin ya da borcun ödenmesi,

· Gümrük vergilerinin ödemesi,

· Sigorta şartlarının yerine getirilmesi,

· Montaj, bakım işlerinin yerine getirilmesi gibi hususları içerebilir.

Bu tür akreditifle, amir banka; akreditif amirinin akreditif lehtarı ile yaptığı sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, akreditifte gösterilen tutardaki parayı lehtara ödemeyi taahhüt eder.

Örneğin;

- Yabancı ülkeye mal satmak üzere ihaleye giren satıcının satış sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde alıcıya,

- Alıcının satın aldığı vadeli mal alımına ilişkin yapılan anlaşma kapsamında vadesinde ödeme yapmaması halinde satıcıya,

- Yabancı ülkede taahhüt işine giren bir firmanın işverenle yaptığı sözleşme veya ihale koşullarına uymaması halinde işverene,

- Yabancı ülkeden kredi alan bir firmanın, borcunu vadesinde ödememesi halinde krediyi verene,

Ödemeyi kabul ettiği tazminat bedelinin ödenmesi, akreditifi açan banka tarafından kabul edilir.

Ayrıca şirketlerin, yabancı ülkelerdeki temsilciliklerine veya iştiraklerine o ülkedeki bankalarca verilecek kredileri garanti etmel için bir kontrgaranti niteliğinde olmak üzere stand-by akreditif açtıkları görülür.

TEMİNAT MEKTUBUNUN TAZMİNİ

Tazmin, teminat mektubunun nakde/paraya çevrilmesi olarak tanımlanabilir.

Teminat mektubu konusu taahhüdün/işin lehtar tarafından yerine getirilmemesi halinde muhatap, teminat mektubunu düzenleyen bankadan tazmin talebinde bulunur. Banka, teminat mektubundaki garantörlük sıfatı nedeniyle bu talebi karşılayarak gerekli ödemeyi yapmak zorundadır.

Tazmin talebi teminat mektubunun süresi içinde yapılmalıdır. Teminat mektubu vade sonunda otomatik olarak hükümsüz sayılacağından, süresi biten teminat mektubuna tazmin talebinde bulunulması mümkün değildir.

Tazmin talebi muhatap tarafından yazılı olarak istenmelidir. Tazmin talebi, bankaca o gün karşılanmak zorundadır. Aksi taktirde, geciken her gün için banka temerrüt faizi öder.

Şayet teminat mektubunda tazmin talebinin, taahhüt edilen işin yerine getirilmediğinin tevsik edici bir belge kapsamında yapılacağı belirtilmiş ise, bu belgenin de tazmin talebi esnasında bankaya ibrazı gerekmektedir. Banka kendisine ibraz edilen bu belgeyi sadece dış görünüş itibariyle incelemekle yükümlüdür, sahte olup olmadığı konusunda sorumlu değildir.

BANKANIN SORUMLULUĞUNUN SONA ERMESİ

Teminat mektubunun tazmin yoluyla ödenerek iade edilmesi veya teminat mektubu konusu taahhüdün lehtar tarafından yerine getirilmesi sonucu iade edilmesi ile bankanın sorumluluğu sona ermiş olur.

Teminat mektubu bankaya iade edilmemiş olsa bile bankanın sorumluluğu bitebilir. Önemli olan lehtarın verilen taahhüdü yerine getirmesi ve herhangi bir riskin doğmamasıdır.

Vade sonunda hükmünden düşeceği belirtilen vadeli teminat mektuplarında, belirtilen vadede mektup hükümsüz olacağından, bankanın sorumluluğu sona ermiş olur.

Yukarıda belirtilen şekillerde, bankanın sorumluluğu sona ermemişse veya teminat mektubunun mahkemece iptal veya iadesi şeklinde hükümsüzlüğüne karar verilmedikçe, banka mektuba iptal hükmü uygulayamaz. Ancak, mahkemece iptal, iade veya hükümsüzlüğüne karar verilen teminat mektupları, muhatap tarafından iade edilmese bile bankanın sorumluluğu sona ermiş olur.

v LEASING

Ø Tanımı

Leasing, herhangi bir sabit kıymetin, mülkiyetine sahip olmadan kullanım hakkının kiralanmasını sağlayan finansal bir yöntemdir.

Bu tanımdanda anlaşılacağı üzere, leasing vadeli bir finansman tekniğidir. Nakit fazlası olan bir kurum, yatırım amacıyla nakide gereksinim duyan bir kurum adına sabit değer satın alarak bunu yatırımcıya belli bir süre kiralıyor.

Leasing İşleminde Taraflar

§ Kiracı: Leasing işleminde ekipman kullanım hakkını, sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığında satın alan taraftır.

§ Kiralayan: Leasing işlemine konu olan ekipmanın, hukuki mülkiyetini üzerinde taşıyan ve sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığında kullanım hakkını kiracıya devreden taraftır.

§ Satıcı: Leasing işlemine konu olan ekipmanı temin eden üretim veya pazarlama kuruluşu.

Ülkemizdeki mevcut mevzuata göre, amortismana tabi olan tüm ekipmanlar leasing işlemine konu olabilirse de daha ziyade;

- Her türlü makina ve ekipman,

- Kara, deniz ve hava taşıt araçları,

- Santraller ve her türlü haberleşme araçları,

- Sanayi kalıpları,

- Tıbbı cihazlar,

- Komple tesisler

- Büro ofis malzemeleri, gibi yatırım malları kiralama konusu olmaktadır.

1985 yılında çıkarılan 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile Türkiye’de leasing süresi minumum 4 yıl olarak saptanmıştır. Bu nedenle, leasing yöntemiyle alınan bir malın borcu iki yılda ödense dahi mülkiyet devri için 4 yıllık bir sürenin geçmesi beklenmek zorunda. Ancak yapılan yeni düzenleme ile otomobiller için bu süre 2 yıla çekilebiliyor.

Ø Leasing Sisteminin İşleyiş Mekanizması

- Leasing yöntemi ile bir malı satın almaya karar veren firma, satın alınacak malı kendisi seçer.

- Firma bulunduğu bu malın özelliklerini ve fiyatını gösteren belgeleri leasing şirketine götürerek bir ön anlaşma yapar.

- Leasing şirketi, firmanın mali yapısını inceledikten sonra, yatırım malının özelliklerini göz önüne alarak bir teklif yapar.

- Teklif firma tarafından da kabul edilmesi halinde, taraflar aasında leasing sözleşmesi imzalanır.

- Leasing firması, ekipman bedelini satıcıya öder.

- Ekipmanın kiracıya teslim edilmesine müteakip, kiracı sözleşme ile ilgili kiraları leasing sözleşmesi kapsamında ödemeleri yapar.

- Sözleşme bitiminde firma leasing şirketine sözleşmede belirtilen sembolik bir parayı ödeyerek mala sahip olur.

Kiracı ile kiralayan arasında imzalanan Leasing Sözleşmesi; kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka bir suretle temin ettiği bir malın zilyedliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşmedir.

Sözleşmeye taşınır veya taşınmaz mallar konu olabilir. Patent gibi fikri ve sinai haklar bu sözleşmeye konu olamazlar.

Ø Leasing Çeşitleri

Finansal Leasing

Sermaye kiralaması olarak da adlandırılan finansal leasingde, ekipmanın kullanım hakkı kiracıya verilirken, sözleşme süresi sonunda ekipman, önceden belirlenen bir bedel karşılığında kiracıya devredilir. Kiraya konu olan malın tüm riski kiracıya devredildiğinden, kiracı, kiraladığı malın kendi hatası olmaksızın uğrayacağı zararlardan sorumludur. Bu nedenle malın sigortası kiracı tarafından yaptırılır.

Finansal leasingde sözleşme süresi, ekipmanın ekonomik ömrünün önemli bir bölümünü kapsarken, sözleşmeler genellikle iptal edilemez niteliktedir. Yani kiracı, sözleşme süresi boyunca ekipmanı kullanmak istemese de sözleşme ile önceden belirlenen kiraları ödemek zorundadır.

Finansal leasingde, kiraların toplamı bugünkü değere iskonto edildiği zaman ulaşılan değer, ekipmanın bugünkü satın alma bedelinden daha büyüktür. Sözleşme süresi sonunda kiracının ödemesi öngörülen mülkiyet devir bedeli ise sembolik bir rakamdır.

Operasyonel Leasing

Kiracı tarafından, ekipmanın mülkiyetini elde etme amacı olmadan sadece kullanım hakkı için kiralandığı leasing şeklidir. Operasyonel leasingde sözleşme süresi, ekipmanın ekonomik ömründen daha kısadır. Ekipman, aynı veya farklı kiracılara birden çok kez kiralanabilir. Sözleşme, belirlenen süreler içinde ihbar edilmek kaydıyla kiracı tarafından feshedilebilir.

Operasyonel leasingde, kiraların toplamı bugünkü değere iskonta edildiği zaman ulaşılan değer ekipmanın bugünkü satın alma değerinin altında kalır. Sözleşme süresi sonunda, kiracı ekipmanı iade eder veya sözleşmeyi yeniler veya teknolojik açıdan daha yeni bir model ile değiştirebilir.

Operasyonel leasingde ekipmanın bakım, onarım, sigorta gibi masrafları kiralayan tarafından üstlenir. Bu maliyetlerin bir kısmı, kullanım bedeline dahil edilerek kiralara yansıtılabilir. Ekonomik ömrü uzun olan ticari taşıt araçları, iş makinaları, deniz ve hava ulaşım araçları finansmanında ağırlıklı olarak operasyonel leasing kullanılır.

Ø Leasing’in Avantajları

¨ Leasing işlemi ile yatırımın tamamına finansman sağlanırken, ekipmanın teslim alınmasına kadar yapılan her türlü harcama, varsa ithalat ve gümrük masrafları bile toplam finansmana dahil edilebilir.

¨ Yatırıma özel finansman yöntemi ile yatırımcının nakit akışına uygun period ve tutarlarda özel ödeme planları hazırlanabilir. Kiralar eşit, artan, azalan tutarlarda sabit veya değişken faizli olarak belirlenebilir.

¨ Leasing kuruluşu satın almayı peşin olarak gerçekleştirme gücüne sahip olduğu için satıcı nezdinde pazarlık gücü artar.

¨ Kiracı, ekipmanın teknolojik olarak eskime riskine karşı korunur. Bu risk, malın mülkiyetine sahip olan kiralayan tarafından taşınır.

¨ Leasing ile kiralanan mallar bilanço dışı işlemlerdir. Aktifte sabit kıymet, pasifte borç gözükmez. Firmaların borç/özkaynak dengelerini bozmaz ve aktif karlılıklarına olumlu katkıda bulunur.

¨ KDV avantajı sağlar. KDV oranı %1 dir (otomobiller hariç).

¨ Leasing ile kiralanan mala ödenen kiralar gider olarak yazıldığı için vergi avantajı sağlar.

¨ Leasing işlemi ile kiracı, borçlanmanın gerektirdiği sınırlamalardan kaçınmış olmakla birlikte, kredi imkanları saklı kalmaktadır.

¨ Kiracıya, likit kaynakların daha karlı yatırımlarda kullanma olanağı sağlar.

Ülkemizdeki Leasing Uygulamalarında Geçerli Olan Hükümler ve Mevzuat

28.06.1985 tarih ve 18795 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu gereğince;

Türkiye’de yerleşik kişilerin, dışarıda yerleşik kişilerden Türkiye’de kullanılmak üzere kiralama yoluyla yapacakları her türlü ithalata ilişkin taleplerin;

Ø Kiralanacak malın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunu, özelliklerini, kira amacını, kullanım yerini ve giriş işleminin yapılacağı gümrük idaresini belirten bir dilekçe,

Ø Kiralanacak malın normal satış fiyatını gösterir proforma fatura, tercümesi ve İthalat Yönetmeliği Ek:1’de gösterilen taahhütname (asılları ve ikişer adet fotokopileri)

Ø Kira süresini, kira tutarını, ödeme, sigorta v.b.şartları kapsayan, taraflarca imzalı kira sözleşmesi, noter onaylı tercümesi (asılları ve ikişer adet fotokopileri)

Ø Kullanılmış mal kiralanması durumunda; sözkonusu malın daha önce kaç yıl kullanıldığının ve daha kaç yıllık ekonomik ömrünün kaldığının tevsiki amacıyla uluslararası gözetim şirketleri, ticaret ve/veya sanayi odaları, yüksek öğretim kurumları v.b. mercilerden alınacak ekspertiz raporu,

Ø Kira konusu mala ait katalog veya teknik döküman,

Ø İmza sirküleri (noter tasdikli),

ile birlikte Hazine Müsteşarlığı / Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü’ne yapılması gerekmektedir.

Yurtdışından yapılacak finansal kiralamalarda, kiralama bedeli yıllık 25.000 ABD Doları karşılığı Türk Lirasından az olamaz.

Leasing bedelinin transferine ilişkin hususlar;

Müsteşarlıkça malların kiralanmasının uygun görülmesi halinde verilecek uygunluk yazısı, eki sözleşme, taahhütname ve proforma fatura gibi belgelerin, kiracı firma tarafından seçilecek bir banka şubesi veya özel finans kurumuna ibrazı ile transfer gerçekleşmektedir.

Teşvik unsurları:

1. Teşvik Belgesine bağlanmış bulunan yatırımların tamamının veya bir bölümünün finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilmesi halinde kiralayan, kiracının teşvik belgesinde belirtilen ve satın alma halinde onun tarafından kullanılmasına hak kazanılan teşviklerden, Devlet Planlama Teşkilatınca teşvik mevzuatına göre belirlenecek esaslar çerçevesinde yararlanır.

2. Sözleşme süresi içinde teşvik mevzuatı uyarınca kazanılmış haklar saklıdır.

3. Leasing Sözleşmesi her türlü vergi, resim ve harçtan istisnadır.

İHRACATIN FİNANSMANI

İhracatçılar, mal ve hizmetin hazırlanması için, gerek hammadde gerekse üretim aşamasında finansman zorluğu çekebileceği gibi, malın alıcıya vadeli satışı nedeniyle de, alıcıya tanıdıkları vade için de fonlama ihtiyacı duyabilirler. Bu durumda satıcı ya mevcut sermayesini kullanacak ya da bu süreçler için fonlama ihtiyacı duyacaktır. Kullanılacak olan fon’un maliyeti malın maliyetine yansıyacağından, fonlamanın en düşük maliyetle yapılması gerekir ki, uluslararası piyasada rekabet edebilsin.

Mal ve hizmet ihracatçılarının uluslararası piyasadaki rekabet gücünün yüksek olması, mal ve hizmet ihracatını artması, buna paralel olarak da ülkedeki döviz girdisinin artması anlamına geleceğinden, ülkelerin ödemeler dengesinde önemli payı olan ihracat dövizlerinin sağlandığı faaliyetler, her ülkede olduğu gibi ülkemizde de teşvik edilmektedir.

Ülkemiz teşvik sistemi kapsamında, ihracatçıların veya teşvik sahibi firmaların bu faaliyetlerini fonlamak amacıyla kullandıkları krediler, ihracat veya teşvik belgesi taahhüdünün yerine gelme şartına bağlı olarak, vergi, resim, harç ve fon’dan muaf olması, bu kredilerin maliyetini düşürmektedir.

İhracatçılar veya Teşvik Belgesi sahibi firmalar, mal veya hizmet ihracı için gerekli olan finansmanı gerek yurt içindeki gerekse uluslararası piyasalardaki kredi kuruluşlarından sağlamaları mümkündür.

Bu krediler;

Ø İhracatçının hammadde temini, üretim, pazarlama, aşaması kapsayan sevk öncesi ( ihracattan Önce) krediler

Ø İhraç konusu malın vadeli satışını kapsayan sevk sonrası (ihracattan sonra) krediler,

olarak tanımlanmaktadır.

İHRACATÇI FİRMALARIN YURT İÇİ VE YURT DIŞINDAN KULLANABİLECEKLERİ SEVK ÖNCESİ İHRACAT KREDİLERİ

Ø Prefinansman Kredileri (Alıcı ve Uluslararsı Prefinansman) /Prefinancing

Ø İhracatın Finansmanı Amacıyla Türkiye’deki Bankalarca Kullandırılan Sevk Öncesi Krediler

Ø İhracatın Finansmanı Amacıyla Türk Eximbank Tarafından Kullandırılan Sevk Öncesi Krediler (Eximbank Eğitiminde işlenecek)

Ø Türk Eximbank Aracılığı Kullandırılan İslam Kalkınma Bankası (İKB) Kaynaklı İhracat Finansman Programı (Export Financing Scheme EFS) Kapsamındaki Alıcı Niteliğindeki Kredi (Eximbank Eğitiminde işlenecek)

İHRACATÇI FİRMALARIN YURT İÇİ VE YURT DIŞINDAN KULLANABİLECEKLERİ SEVK SONRASI İHRACAT KREDİLERİ

Ø Türkiyedeki Bankalarca İhracat Vesaiki Karşılığı Kullandırılan Vesaik Üzerine Avans Kredisi

Ø İhracat alacağının vadesinden önce Türkiye’deki veya Uluslararası piyasadaki kredi kuruluşlarına satılması İskonto/İştira

Ø Türk Eximbank Tarafından Kullandırılan Sevk Sonrası Krediler

Ø İhracat Alacaklarının Faktor Kuruluşlarına Devri Faktoring

Ø Vadeli İhracat Alacakları için, T.C. Merkez Bankasının Banka Kabullerine İlişkin Reeskont İşlemleri.

v PREFİNANSMAN KREDİSİ / PREFINANCING

Genel Açıklama

Prefinansman, ihracat, ihracat sayılan satış teslimler ile döviz kazandırıcı işlemlerle ilgili mal ve hizmetin hazırlanması ve gerekiyorsa işlenmesi için gerekli finansmanı sağlamak üzere firmalarca, bizzat yurtdışındaki alıcıdan veya uluslararası piyasalardan sağlanıp Türkiye’deki bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla (garanti verilerek veya verilmeksizin) yurda getirilerek alışı yapılmak (TL çevrilmek) suretiyle kullandırılan kredi türüdür. Döviz olarak kullandırılmaz.

İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetler için kullanılacak prefinansman kredileri için Teşvik Belgesi zorunludur. Ancak, mal ihracı amacıyla kullanılan prefinansman kredilerinde Teşvik Belgesi aranmaz.

Bu krediler, öngörülen ihracat veya teşvik belgesi taahhüdünün yerine gelme şartına bağlı olarak vergi, resim, harç ve fondan istisna olması, kredinin maliyetini düşürmektedir.

Yukarıda yapılan tanımdan da anlaşılacağı üzere prefinansman kredileri alıcıdan, alıcı prefinansmanı (Peşin döviz) olarak veya uluslararası piyasadan, Uluslararası prefinansman olarak sağlanabilmektedir.

Ø ALICI PREFİNANSMANI (Peşin döviz)

ihraç konusu mal/hizmet bedelinin kısmen veya tamamen ihracattan önce ithalatçı tarafından ihracatçıya ödenmesi (avansı) alıcı prefinansmanı olarak tanımlanır.

İthalatçının malların sevkinden once ihracatçıya ödeme yapmış olması nedeniyle de, Uluslararası ödeme şekilleri içinde peşin ödeme olarak yerini almıştır.

Alıcı pirefinansmanında asıl amaç, ihracatçının ihraç konusu malın üretimi için gerekli olan hammadde, işcilik ve nakliye gibi giderlerin karşılanması amacıyla, malın alıcısından mal bedeli tamamının veya bu tür giderlerin karşılanması için mal bedelinden mahsup edilmek üzere alınan avans olmakla beraber, satıcının tekel konumunda olduğu, alıcının tercih hakkının bulunmadığı veya alıcının peşin ödeme yaparak iskontodan faydalanmak istediği durumlarda da kullanılabilmektedir.

Alıcının gerek mal bedelinin belli bir oranı gerekse mal bedelinin tamamı için yapacağı ödeme için peşin, malların satıcı tarafından gönderilmeme riskine karşı ödeme garantisi (Advance payment guarantee) talep hakkı mevcuttur.

Ø ULUSLARARSI PREFİNANSMAN

İhracatçının ihraç edeceği mal/hizmetin hazırlanması ile ilgili gerekli finansmanın sağlanması amacıyla uluslararası finans kuruluşlarından temin ettiği kredidir.

Bu kredi, Türkiyede ki bankalarca kullandırılan sevk öncesi ihracat kredisi ile aynı kapsamda olmasına rağmen ihracatçının uluslararası prefinanmsmanı tercihinin nedeni, uluslararası para piyasalarındaki faiz maliyetinin ülkemiz para piyasalarında belirlenen orandan daha düşük olmasıdır. Bu kredi genelde yüksek tutarlı olarak kullandırıldığı düşünüldüğünde 2-3 puanlık faiz farkı maliyeti yüksek tutarlarda etkiliyebilmektedir..

Bu kredi, bankaların garantörlüğünde sağlanabileceği gibi, ihracatçı tarafından borçlu sıfatıyla direk sağlanabilmektedir.

PREFİNANSMAN KREDİLERİNE İLİŞKİN ÜLKEMİZ MEVZUATI VE UYGULAMA ESASLARI

Ø Kredinin Vadesi

Mal ihracı için kullanılan prefinansman kredilerinin azami süresi (istisnalardan yararlanma süresi) 18 ay, gemi inşaa ve ihracatının finansmanı amacıyla kullanılan kredilerde 24 aydır.

Ancak, İhracat sayılan Satış Tteslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetler için Teşvik Belgesi Kapsamında kullanlan kredilerin azami süreleri, Teşvik Belgesi süresi ile sınırlıdır.

Ø Prefinansman Kredisinin Getiriliş Şekli

Prefinansman konusu dövizlerden Uluslararası prefinansman kredisinin bankalar aracılığı ile havale şeklinde getirilmesi şarttır.

Alıcı prefinansmanı (peşin döviz) ise;

· Bankalar veya özel finans kurumları aracılığı ile havale şeklinde,

· İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan eden üçüncü kişilerce (Türkiye’de veya dışarıda yerleşik) çek veya efektif olarak,

· Dövizi satan kişinin yurtdışında yerleşik olduğunun (pasaport veya kimliğini belirleyen diğer belgelerle) tevsiki veya kredi kartının yurtdışından verilmiş olduğunun, DAB’ı düzenleyen banka tarafından tespiti halinde kredi kartıyla,getirilebilir.

İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan eden üçüncü kişilerce bereberlerinde efektif olarak getirilirse, gümrük idarelerince düzenlenen Döviz Beyan Tutanağının alınması zorunludur. Çek şeklinde getirilmesi halinde ise, döviz beyan tutanağı aranmaz.

Efektif olarak getirilen prefinansman kredilerinin bankalarca alışının yapılabilmesi için efektiflerin, Döviz Beyan Tutanağı’nın düzenlenme tarihinden itibaren 15 gün içinde bankalara tevdi edilmesi gerekmektedir. Bankalara tevdi edilen efektifin, ilgilinin talebi üzerine prefinansman kredisi olarak Döviz Alım Belgesi’ne bağlatılması veya adlarına açılan Döviz Tevdiat Hesaplarına alınarak bilahare döviz alışının yapılması mümkündür.

Ø Prefinansman Kredisinin Döviz Alım Belgesi’ne Bağlatılması

Bankalarca, bu kredinin alışı bir kerede yapılıp döviz alım belgesine bağlatılacağı gibi, lehtar adına açılacak bir döviz tevdiat hesabına veya geçici bir döviz hesabına da alınarak, bu hesaptan kısım kısım alışı yapılıp döviz alım belgesine bağlatılabilir. Ancak, kısım kısım alışı yapılan prefinansman kredilerinin vade başlangıcı, lehtar adına açılan hesaba kaydedildiği tarihten itibaren hesaplanır.

Ø Prefinansman Kredisinin Geri Ödenmesi/ Taahhüt Hesabının Kapatılması

Prefinansman ile faizlerinin, kredinin istisnalardan yararlanabileceği azami süre olan 18 ay, gemi inşaa ve ihihracının finansmanı amacıyla kullanılan kredilerde 24 ay’a kadar yapılan, ihracat veya ihracat sayılan satış teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden sağlanan dövizlerle kapatılması şarttır.

Prefinansman kredisi;

a) Mal ihracı için sağlanmışsa ( faiz, komisyon ve giderler dahil) yukarıda belirtilen süre içinde prefinansman amirine veya göstereceği kişiye yapılan mal ihracıyla; şayet bu kişilere ihracat imkanı yoksa, kredi süresi içinde başka ithalatçılara yapılan ihracat bedelleri ile mahsup veya tasfiye yoluyla ödenip gümrük beyannamesinin, kredi kullandırımına aracılık eden bankaya ibrazı ile taahhüt hesabı kapatılır.

b) Hizmet ihracı için sağlanmışsa, teşvik belgesi süresi içinde belgede öngörülen döviz taahhüdü kadar hizmetin yapıldığını tevsik eden belgeler ile hizmet karşılığı elde edilen dövizin yurda getirilerek alışının yapıldığını belgeleyen döviz alım belgelerinin, belge tarihinin bitiminden itibaren 3 ay içinde T.C. Merkez Bankası’na ibrazı ile taahhüt hesabı kapatılır.

Kredinin, yukarıda belirtilen sürelerden önce ( kredi vadesi bölümünde belirtilen sürelerden önce) kapatılması halinde, taahhüt açısından bu sürelerin sonuna kadar beklenmesi gerekmektedir.

İhracat veya belge taahhüt hesabının kısmen veya tamamen yerine getirilmemesi halinde, istisna uygulanan vergi, resim, harç ve fon tutarları gecikme cezaları ile birlikte tahsil edilir.

v BANKALARCA KULLANDIRILAN İHRACAT KREDİLERİ

Ø Genel Açıklama

Bankaların, ihracatçı müşterilerinin ihracat faaliyetlerini finanse etmek amacıyla yaptıkları veya yapacakları ihracat karşılığı kullandırdıkları kredilerdir.

Bu krediler, ülkemiz teşvik sistemi uygulaması kapsamında, öngörülen ihracat veya Teşvik belgesi taahhüdünün gerçekleşmesi şartına bağlı olarak vergi, resim, harç ve fon istisnasından yararlandırılır. Bu nedenle kredinin maliyeti, sadece bankaya ödenen fazidir..

Bu krediler;

A) İhracatın finansmanı amacıyla kullandırılan Sevk Öncesi krediler,

B) Yapılmış İhracat karşılığı Kullandırılan Sevk Sonrası krediler, olarak kullandırılır.

A. İhracatın Finansmanı Amacıyla Kullandırılan Sevk Öncesi Krediler

İhracatçı firmaların bankalardan, yapacakları ihracat karşılığı kullandıkları kredidir. Bu kredi, ülkemiz kambiyo mevzuatı çerçevesinde Türk Lirası veya Döviz Kredisi kullandırılır.

(Türk Parasını Koruma Kanunu Hakkında yayımlanan 32 sayılı karar çerçevesinde: Döviz Kredisinin Döviz olarak kullanımı bazı hususlar hariç mümkün olmadığından, Bu kredi de lehtar döviz olarak borçlandırılıp, kullandırım TL yapılır..)

Ø Kredinin Vadesi

Mal ihracı için kullanılan kredinin vadesi (istisnalardan yararlanma süresi) azami 18 ay, gemi inşaa ve ihracatının finansmanı amacıyla kullanılan kredilerin vadesi 24 aydır.

Ancak, İhracat Sayılan Satış Teslimler ile Döviz kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetler için Teşvik Belgesi kapsamında kullanılan kredilerin azami süreleri, Teşvik Belgesi süresi ile sınırlıdır.

Ø Kredinin Taahhüt Vadesi /İstisnalardan Yararlanma Süresi

Bankalarca kullandırılan kredinin vadesinden bağımsız olarak, kredi kullandırım tarihinden itibaren yukarıda belirtilen süreler ile sınırlıdır. Bankaca kullandırılan kredi vadesinin, belirtilen bu sürelerden kısa olması veya kredi riskinin bu tarihten önce kapatılması halinde bankalar da, taahhüt hesabının kapatılması için bu süreleri bekler.

Ø Kredinin Geri Ödenmesi/Kapatılması

Firmalar, bankalardan kullandıkları kredi borçlarını Türk Lirası/Döviz Tevdiat hesaplarından ödeyebilir veya gelen ihracat bedelinden mahsup ettirebilir. Kredinin geri ödemesi/kapatılması, kredinin ihracat taahhüt hesabının kapatılması anlamına gelmez.

Ø Kullandırılan kredilerin ihracat taahhüdü

Kullandırılan kredinin taahhüt tutarı; kredi tutarı + krediye tahakkuk eden faiz ve komisyonlar toplamı kadar olmalıdır. Ancak Damga vergisi açısından, kullandırılan kredi GKS’de (Genel Kredi Sözleşmesi) belirtilen meblağın altında ise, taahhüt tutarı olarak GKS tutarı dikkate alınır. TL kredilerde, faiz ve masraflar için ihracat taahhüt aranmaz.

Ø İhracat Taahhüt Hesabının Kapatılması

· Bu kredinin ihracat taahhüt hesabı, kredinin azami vadesi (yukarıda belirtilen taahhüt süreleri) içinde ihracatın yapıldığını belgeleyen Gümrük Beyannamesi mükellef nüshası aslının, krediyi kullandıran bankaya ibrazı ile kapatılır. GB’nin tarihi, kredinin kullanıldığı tarihten sonra olmalıdır.

· Kredi taahhüt hesabının kapatılması için firmalarca krediyi kullandıran bankaya yapılacak başvuru süresi, azami kredi süre sonundan itibaren 30 gündür.

· Kredinin taahhüt hesabı kapatılmasında, ihraç bedelinin (GB’nin) FOB değeri esas alınır. Ancak CIF ve CF ihracatta, taşımanın yerli firmaya TL karşılığı yaptırılmış olması ve bu hususun taşımayla ilgili faturadan tespit edilmesi kaydıyla, taşıma bedelinin kredi taahhüdüne sayılması mümkündür. Bu şekilde ihracatçının taahhüdüne sayılan navlun bedeli, ayrıca nakliyeci firmanın taahhüdüne sayılamayacağından Bankalar DAB üzerine gerekli kaydı koyması gerekir..

· Kredinin kullandırıldığı döviz cinsi ile ibraz edilen Gümrük Beyannamesinin döviz cinsinin farklı olması halinde, taahhüt kapatılmasında Gümrük Beyannamesi tarihindeki TCMB çapraz kuru esas alınır.

· Krediyi kullandıran banka, kredi taahhüt hesabının kapatılması için kendisine ibraz edilen Gümrük Beyannamesi firma nüshasının aslı üzerine, kullandırılan krediye ait taahhüt tutarı kadar gerekli şerh’i düşüp bir fotokopisini nezdinde (kredi dosyasında) saklar.

B. Sevk Sonrası İhracat Kredileri

Söz konusu kredi, sevkiyatı yapılan ihracata ilişkin Gümrük Beyannamesi’nin firma nüshasının ibrazı üzerine, bankalarca kullandırılan kredi olup, sadece Türk Lirası olarak kullandırılmaktadır. Gümrük Beyannamesi’nin tarihi mutlaka kullandırım tarihinden önceki bir tarihi içermelidir.

Bu kredi;

- Sevkiyatı yapılmış ihracat vesaiki karşılığı,

- İhracat bedeli karşılığı ihracatçıya rücu edilebilen ve muteber bir bankanın kabul ya da avalini taşımayan poliçe veya bono karşılığı,

- İhracat bedeli karşılığı ithalatçı tarafından gönderilen şahıs çeki karşılığı, kullandırılması mümkündür.

Bankalar, vesaik üzerine kullandırdıkları krediler de,teminata aldıkları vesaiklerde dikkat ettikleri hususlar;

Muhabir bankaya tahsil edilmek üzere gönderilen vesaik içerisinde yer alan taşıma belgelerinden;

a) Hava ve kara yoluyla yapılan sevkiyatlar karşılığında ibraz edilen FCR, CMR ve AWB türü evraklar NAMA düzenlenir. Diğer bir ifadeyle sözkonusu evraklara ait emtia, alıcıya teslim edilir. Bunlar, CİRO yolu ile devirleri mümkün olmadığı için kıymetli evrak meyanında değildirler; zira, malın mülkiyetini temsil etmezler. Başka bir deyimle, “TESLİM ALINDI” makbuzu niteliğinde olup, nakliyeci tarafından ilgili emtianın yanlızca taşınmak üzere teslim alındığını gösterirler.

Bu nedenle;

· Adı geçen evrakların güvenilir firmalar tarafından düzenlenmiş olması,

· Adı geçen evrakların mutlak suretle yurtdışındaki muteber bir banka adına düzenlenmiş olması,

· Full set olarak (bütün orjinal ve suretlerinin) bankaya ibrazı, gerekmektedir.

b) Deniz yoluyla yapılan sevkiyatlar karşılığında düzenlenen Bill of Lading (B/L) kıymetli evrak meyanında olup, malın mülkiyetini temsil eder. Ciro yoluyla devri mümkündür.

Bu nedenle;

· Adı geçen evrakın bankamız veya yurtdışındaki muteber banka adına düzenlenmesi,

· Full set olarak ( bütün orjinal ve suretlerinin) bankaya ibrazı, gerekmektedir.

Kredinin Vadesi

Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatında öngörülen döviz getirme süreleri ile sınırlıdır. (180/270/365 gün)

Kullandırılacak Kredi Miktarı

Bankaya ibraz edilen Gümrük Beyannamesi’nde belirtilen FOB bedelinin, kredinin verildeki tarihteki T.C.Merkez Bankası döviz alış kurundan karşılığı TL tutarı kadardır.

Kredi Geri Ödeme/Kapama

Bu kredi, sadece Türk Lirası olarak kullandırıldığından kredinin geri ödenmesi/kapatılması Türk Lirası olarak yapılır.

Uygulanan İstisnalar/ Taahhüt Kapama

Bu kredi türü kapsamında uygulanan istisnalar (KKDF, D.V., BSMV) ihracatın yapılmış olması, bir başka ifade ile taahhüt kapama işlemi olmayacağından kesin mahiyettedir. Bu nedenle, uygulanan istisnalardan D.V.’nin 30 gün içinde ilgili firmanın vergi dairesine bildirimi yapılırken, istisna bildirim mektubuna “ işbu istisna ile ilgili ihracat taahhüdü yerine getirilmiş olup, istisna kesin mahiyettedir.” ibaresinin yazılması gerekmektedir.

Ayrıca, uygulanan istisnaların kesin mahiyette olması nedeniyle, bankaların ödeme yükümlülüğünde olan KKDF ve BSMV için ek bir teminat alınmasına gerek yoktur.

İSKONTO/İŞTİRA KREDİSİ (Satın Alma)

İhracat işlemleri ile ilgili mal ve hizmet tesliminden kaynaklanan ileri bir tarihte tahsil edilecek alacakların, bir banka veya finans kurumunca belli bir faiz oranı üzerinden satın alınmasıdır.

Kredi kuruluşları tarafından satın alma işlemi;

Ø İskonto kredisi

Ø İştira Kredisi olarak gerçekleştilmektedir.

Ø İskonto Kredisi:

İthalatçı tarafından, mal veya hizmet ihracı karşılığı olarak ihracatçıya gönderilen ve müteber bir bankanın garantisi veya avalini taşıyan poliçe, akreditif alacakları, ile keşidecisi bir banka olan çekler (bankçek) bankalarca veya finans kurumlarınca ihracatçıya rücu edilmeksizin satın alınır.

Bu işlemde, iskonto işlemini gerçekleştirecek kredi kuruluşu, çek, senet veya poliçeyi satın alırken, borçlu veya avalist/garantör bankanın kredibilitisine istinaden satın alma işlemini gerçekleştirir. Satın alınan çek, police veya senet vadesinde ödenmemesi durumunda, çek/senet/poliçe bedeli avalist veya garantör bankadan tahsil edilir, ihracatçıdan (alacaklıdan) talepte bulunulmaz.

Kısaca, poliçe veya çeke ilişkin tüm risk, satın alma işlemini gerçekleştiren bankaya devredilir.

Alacak hakkını satan ihracatçı (alacaklı), poliçe üzerine “ tarafıma rucü edilmez” (without recours) ibaresini yazması gerekir.

Ø İştira Kredisi

İhracat bedeli karşılığı olarak ihracatçıya rücu edilebilen ve muteber bir banka garantisi veya avalini taşımayan police/bono ile şahıs çeki, bir bankaca satın alınması durumunda, satın alma işlemini gerçekleştirecek banka poliçe ve çekin ithalatçı (borçlu) tarafından vadesinde ödenmemesi riskine karşı, satın alma işlemini ihracatçıya (alacaklıya) rücu edebilmek için, ihracatçıya (alacaklıya) tahsis ettiği iştira kredisi kapsamında gerçekleştirir.

Diğer bir ifade ile, Banka ihracatçının elinde bulundurduğu ancak vadesi henüz gelmemiş alacağını çekin veya poliçenin ödenmeme riski ihracatçıya (alacaklıya) ait olmak üzere belli bir faiz oranıyla satın alır. Çekin veya poliçenin vadesinde ödenmemesi halinde, banka, çek veya poliçe bedelini faizi ile birlikte ihracatçıdan tahsil eder veya iştira kredisi kapsamında aldığı teminatı cözer.

v FACTORING

Ø Factoring nedir?

Factoring, her türlü mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan kısa vadeli ticari alacakların factoring şirketine (factor) devri, borçlunun bundan haberdar edilerek tahsilatın factor tarafından yapılması olarak tanımlanıyor.

Factoring alacakların garantiye bağlanması söz konusu olduğu gibi, işlem ile birlikte vadeli bir alacak için tahsilat garantisi de sağlanıyor.

Factoring işlemleri; yurt içi gereks yurt dışına yönelik yapılabilmektedir.

Ø İHRACAT İŞLEMLERİNDE FACTORİNG

Ø Tanımı

Factoring, bedelini almadan yurtdışına mal sevkeden ihracatçının, bu satışlardan doğan alacağının büyük bir bölümünün (yaklaşık %80’ini) yüklemeden hemen sonra, kalanının da ithalatçıdan tahsil edildiğinde “factor” adı verilen kuruluş tarafından ödenmesini sağlayan bir kredi işlemidir.

Daha genel bir ifade ile ihraca factoringi, vadeli satışlardan doğan alacakların finansal kurum (factor) tarafından peşin bir bedelle satın alınması; kısaca, alacakların peşinen nakde dönüştürülmesi olarak açıklanabilir. Bu durumda factoring, bir işletmenin ürününü satmasından sonra, satılan ürünün bedelini alıncaya kadar geçecek sürenin finanse edilme işlemi olmaktadır.

Factoring özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmelere uygun bir finansman yöntemidir; factoring mekanizmasını kullanarak kendilerine kısa vadeli kaynak (90-180 gün arasında) sağlarlar.

Ø Factoring İşleminde Taraflar

- İhracatçı (alacaklı)

- İhracatçı faktör kuruluşu

- İithalatçı faktör kuruluşu

- İthalatçı (borçlu)

YURTDIŞI FACTORİNG NASIL GERÇEKLEŞİR

2

4

5

1 3 6

1) ihracatçı, kendisine yapılan sipariş kapsamında düzenlemiş olduğu proforma fatura ile birlikte factör kuruluşa müracaat eder.

2) Faktör kuruluş, muhabirlik ilişkisinde bulunduğu yurtdışındaki faktör kuuluşa proforma faturayı fakslayarak ithalatçının kredibilitesini ve risk üztlenme sınırının belirlenmesini isteyerek onay ister (Yurt dışındaki faktör kuruluş vereceği bu onay için ithalatçı firmadan teminat isteme hakkına sahiptir).

3) İthalatçı factor kuruluş tarafından onay verilmesi halinde, taraflar arasında FACTORİNG SÖZLEŞMESİ imzalanır.

4) İhracatçı, ihraç konusu malın sevkiyatını ithalatçıya gerçekleştirerek düzenlemiş olduğu faturaya ilişkin alacak hakkını factor kuruluşa temlik eder.

5) Factoring şirketi, satıcı talep etmesi halinde, faturalara ilişkin en fazla %80 oranında ön ödemede bulunur. Yurt dışından gelen bu ödeme ile ihracata ilişkin kambiyo hesabı kapatılır.

6) İthalatçı, ödeme vadesinde fatura bedelini ithalatçı factör kuruluşa ödediğinde, factoring işlemi ile ilgili faiz ve masraflar düşldükten sonra kalan bakiye tutar ihracatçıya ödenir.

7) İthalatçının ödemeyi yapmamış olması durumunda da, ihracat alacağı factor kuruluş tarafından garanti edildiğinden alacağın doğduğu tarihten itibaren en geç 90 gün içinde faiz ve masraflar düşüldükten sonraki bakiye ihracatçıya ödenir..

FACTORİNG SÖZLEŞMESİ

Alacak hakkını satan ticari işletme ile factor kuruluş arasında karşılıklı hak ve yükümlülükler ile yararlanılacak hizmet türünün belirlendiği bir sözleşmedir.

Bu sözleşmede;

- Factor kuruluş tarafından hangi hizmetlerin sağlanacağı,

- Ön ödeme yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa ödemenin nasıl yapılacağı,

- Kredi koşulları,

- Mallarla ilgili uyuşmazlıklarda izlenecek yöntem,

- Komisyon ve fazi oranları, gibi tarafların hak ve yükümlülüklerini içerir.

Factoring sözleşmesi, ihracatçıya dönülmez/rücu edilemez şeklinde düzenlenmesi halinde, alacağın tahsil edilmeme riski tamamen factor kuruluşa devredilmektedir. Bu nedenle, borcun ödenmemesi durumunda ihracatçıya rucü edilememektedir..

Diğer bir ifadeyle, ihracatçının alacağı teminat altına alınarak, alıcı riski factor kuruluşa devredilmektedir.

Ø Factoring’in Avantajları

¨ Yurtdışı tahsilatlar garanti altına alındığından alıcı riski ortadan kalkar.

¨ Nakit akışta rahatlama sağlar.

¨ Büyüme dış kaynak yerine, satışla finanse edilir.

¨ Alıcı riski factor kuruluşa devredildiğinden, pazar payı genişletilebilir.

¨ Nakit girdi sağladığından , alıcılara vade tanınarak rekabet gücünü artırır.

¨ Alınan ön ödemeler kredi olmadığından banka borçlarını arırmaz.

¨ Yurtdışı müşteri istihbaratı nedeniyle, müşteriyi daha iyi tanıma olanağı sağlar.

¨ Kur riskini ortadan kaldırdığından, döviz belirsizliğine karşı koruma sağlar.

¨ Yönetim kaynakları işletme üzerinde yoğunlaştırılarak borçlularla uğraşmak gibi

zaman alıcı işler gündem dışına çıkartılır,

¨ Satış bölümü, doğrudan satış ve satış teknikleri üzerine yoğunlaşırlar,

¨ Orta ve küçük çaplı dış ticaret firmalarının dış pazarlara girmesini kolaylaştırır.,

İhracattan Doğan Alacak Hakkının Bir Faktör Kuruluşa Devri ile İlgili Ülkemiz Mevzuat Uygulaması

İhracattan doğan alacak hakkının bir faktör kuruluşa temlik edildiği faktoring işlemlerinde, yapılan anlaşma hükümlerine göre ihracatçıya rücu edilebilir veya edilemez şartına bağlı olmaksızın, ihracat bedellerinin Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu’nda belirtilen bedel getirme süreleri içinde tahsilinden bu kuruluşlar sorumludur.

İhracat bedelinin söz konusu süreler içinde tahsil edilmemesi halinde ilgili kambiyo müdürlüklerine sadece faktör kuruluşu ihbar edilir. Ancak, faktör kuruluşunca ihracat hesabının kapatılmış olması halinde faktör kuruluşunun ihracat bedelini ithalatçıdan tahsil edip etmediğinin araştırılması ve kambiyo müdürlüklerine ihbarı yapılmaz.

Ø İhracat alacağının faktoring kuruluşuna devri ile ilgili bankalarca yapılan işlemler

İhracatçı tarafından, faktör kuruluşca alacağın devralındığına ilişkin GB’lerle irtibatlandırılmış bir belgenin aracı bankaya ibrazı üzerine ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin sorumluluk ihracatçıdan faktör kuruluşa intikal eder. İhracat bedelinin yurda gelmesini müteakip veya faktör kuruluşun yurtdışından geldiğinin tesbiti kaydıyla, kendi döviz kaynaklarından karşılanmak suretiyle ihracat bedeli dövizi bankalara satılması halinde, bankalarca faktoring masrafları düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden ihracatçı firma adına GB kapsamında DAB düzenler ve üzerine alacağı devralan faktör kuruluşun ünvanı ile bu masraflara ilişkin not koyarak ihracat hesabını kapatır.

v TAKAS (Bartering)

Ø Tanımı

İhraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanması işlemidir.

Ülkemizde takas işlemleri;

§ Özel Takas,

§ Bağlı Muamele olarak gerçekleştirilmektedir.

Ø Özel takas:

Bu işlemde, Mal ve/veya hizmet ihraç ve ithalinde karşılıklı tarafların aynı gerçek ve tüzel kişi olması şarttır.

Mal veya hizmet ihraç bedelleri ile mal ithal bedelinin takas edilme talepleri;

· Mal ve/veya hizmet ihracının önce yapılması halinde ihracat için fiili ihraç tarihinden itibaren ihracatla ilgili olarak belirlenen hesap kapatma süresi, hizmet ihraç bedelleri için ise hizmete ilişkin fatura ve/veya istihkak raporu tarihinden itibaren 180 gün içinde,

· Mal ithalatının önce yapılması halinde ise fiili ithal tarihinden itibaren 180 gün içinde, Bankalara yapılması gerekmektedir.

Malların ithali ve ihracı sırasında GB’de iilgililerce ödeme şeklinin “Özel Takas” olarak belirtilmesi gerekir. Gümrükler, sözkonusu GB’de belirtilen aracı bankaya bu ithalat veya ihracatla ilgili bilgileri aracı bankaya ulaştırır.

Bu nedenle, bu işlemde hesapların izlenmesi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı bankada yürütrülmesi esastır.

Hizmet ihraçı bedelleri ile hizmet ithali bedelleri herhangi bir süre ile sınırlı değildir.

Bankalar, takasa tabi tutulan bedeller için T.C. Merkez Bankasının kurundan az olmamak üzere TL olarak aynı kur üzerinden DAB ve TPTB düzenler.

Mal ihrac ve ithalinde takasa tabi tutulmayan kısımlar ithalat/ ihracat ilişkin esaslar uygulanır.

Ø Bağlı Muamele

Takas işleminde olduğu gibi tarafların aynı kişi olma şartı yoktur.

Bağlı muamele müracaatları, ithal ve ihraç edilecek malların adı, cinsi, G.T.İ.P.’u, standardı, kalitesi, teslim şekli, teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları ile değer tutarlarının ve benzeri bilgilerin açıkça belirtildiği bağlı muamele anlaşmasıyla birlikte ihracatçı birliklerine yapılır.

İhracatçı birliği, verdiği izin belgesinin bir örneğini belgede beyan edilen ilgili bankaya gönderir. Bu nedenle hesapların izlenmesi ve işlemlerin takibi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı bankadan yürütülür.

Bu ödeme şeklinde, gerek ithalat gerek ihracatta düzenlenecek GB üzerine firmalarca bu işlemlere aracılık eden banka şubesinin ismi ile ödeme şeklinin “Bağlı Muamele” olduğu kaydedilmesi gerekir.

Bağlı muameleye ilişkin İhracatçı Birliklerince verilen süreyi (ek süreler dahil) takip eden 90 gün içinde ithalat ve ihracat hesabının kapatılmasını teminen aracı bankaya müracaat edilmesi gerekir.

Bankalar bu işlem için fiili ithalat veya ihracatın gerçekleştiği tarih itibariyle T.C. Merkez bankası kurundan az olmamak üzere alış kurundan DAB ve TPTB belgesi düzenler.